Pierwsze dane, które jednocześnie były przyczynkiem do stworzenia tego programu, napłynęły od Michała Kaczorowskiego z Warszawy. Później włączyli się inni. Wszystkie te dane dotyczyły lat 2010 i 2011 i w zasadzie później uzupełnione zostały tylko pojedynczymi obserwacjami pochodzącymi z roku 2012. W sumie w Warszawie i najbliższych okolicach miasta obserwacje prowadzono na 18 stanowiskach. 13 z nich przebadał Michał Kaczorowski, 3 stanowiska Julia Dobrzańska z grupą kolegów, Klaudyn i okolice badał Krzysztof Pakuła, a okolice Ząbek penetrował Grzegorz Brynda.

Pierwsze strony stanowisk warszawskich po opublikowaniu w sieci spowodowały włączenie się do tematu Krzysztofa Przondziono z Katowic, który prowadził obserwacje na 15 stanowiskach w latach 2011 i 2012 wraz z córką. Paweł Jędryczak z Gdyni opisał obserwacje 4 stanowisk prowadzone w 2011 r. Marek Gryboś z Krakowa w 2011 i 2012 roku opracował 5 stanowisk z Krakowa, Grzegorz Wieczorek przysłał wyniki obserwacji ważek z 2011 r. w łódzkim Ogrodzie Botanicznym, a Mariusz Gwardjan wraz z Joanną Przybylską badali ważki na 9 stanowiskach w Kielcach także w latach 2011–2012.

Klikając na tej stronie w nazwę ważki uzyskujemy połączenie z poświęconą jej stroną.
Klikając w nazwę miasta łączymy się ze stroną opisującą ważki tego miasta.

W sześciu miastach, na 52 przebadanych stanowiskach, stwierdziliśmy dotychczas 53 gatunki ważek: 19 gatunków Zygoptera i 34 gatunki Anisoptera. Początkowo sądziłam, że w warunkach miejskich należy spodziewać się tylko najpospolitszych gatunków, najwytrzymalszych i o najmniejszych wymaganiach. Okazało się, że we wszystkich miastach występują ważki rzadkie i objęte ochroną i wcale niekoniecznie są to przypadkowe, pojedyncze osobniki. W wielu miejscach stwierdzono ich rozwój. We wszystkich badanych miastach napotkano też ważki południowe — nawet w Gdyni.

Zarejestrowano w miastach 6 gatunków chronionych (+) — Sympecma paedisca, Stylurus (Gomphus) flavipes, Ophiogomphus cecilia, Leucorrhinia pectoralis, Leucorrhinia albifrons i Leucorrhinia caudalis oraz 6 gatunków ważek południowych (+) — Aeshna affinis, Orthetrum albistylum, Orthetrum coerulescens, Orthetrum brunneum, Sympetrum fonscolombii i Crocothemis erythraea.

Ilość gatunków napotkanych w mieście na tym etapie badań jest wprost proporcjonalna do ilości przebadanych stanowisk. Przebadanych, czyli odwiedzanych wielokrotnie w ciągu całego sezonu, bo ani niewielka ilość stanowisk, a tym samym różnorodność siedlisk, ani ich pobieżne zbadanie nie może dać pełnego oglądu występujących na danym obszarze ważek. Z czasem ilość stanowisk będzie miała mniejsze znaczenie, gdyż typy środowisk częściej będą się powtarzać, a zgromadzone tam zespoły odonatofauny będą podobne.

Gdynia — C. puella (4/4), L. quadrimaculata (4/4), P. nymphula (4/3), A. cyanea (4/3) i S. sanguineum (4/3)
Katowice — I. elegans (15/14), O. cancellatum (15/13), C. puella (15/12), P. pennipes (15/11), A. imperator (15/10), A. parthenope (15/10)
Kielce — C. puella (9/7), E. cyathigerum (9/7), P. pennipes (9/6), S. sanguineum (9/6)
Kraków — I. elegans (5/5), O. cancellatum (5/5), E. cyathigerum (5/4)
Łódź — zbadano tylko jedno stanowisko
Warszawa — S. sanguineum (18/18), I. elegans (18/16), C. splendens (18/15), C. puella (18/14)

  1. S. sanguineum (52/41)
  2. C. puella (52/40)
  3. O. cancellatum (52/36)
  4. S. vulgatum (52/27)
  5. E. cyathigerum (52/26)
  6. E. najas (52/24)
  7. L. quadrimaculata (52/24)
  8. C. splendens (52/23)
  9. S. flaveolum (52/15)
10. L. depressa (52/14)
11. P. nymphula (52/13)

Właśnie kończyłam sporządzanie tego podsumowania, gdy na forum entomologicznym ukazał się post Jacka Wendzonki: „Ciekawym by było badanie ważek w mniejszych miastach, albo analiza zbiorników pod kątem bliskości do centrum i ocenienie jak dystans od "prawdziwej przyrody" wpływa na docieranie ważek i sukces.”

Postanowiłam zawęzić nieco to podsumowanie do ścisłych centrów miast. Jednocześnie pomyślałam, że przecież niekoniecznie ważki docierają do miast, a raczej rozbudowujące się miasta ogarniają obszary od wielu lat przez nie opanowane. Może nawet ważki były tam od wieków, a teraz — czasem cudem — trwają nadal. Mało tego — z dawnych starorzeczy, terenów podtopionych, jeziorek i rzeczek ekspandowały do glinianek, żwirowni i piaskowni — zbiorników stworzonych przez człowieka najczęściej na użytek budowy tych miast. W ten sposób opanowały „okopy wroga”, czasem rzeczywiście lokując się w fortowych fosach. Druga część opracowania wyników przedstawia więc raczej wolę przetrwania ważek. Zobaczmy, które gatunki z obszarów miast nie dały się „wykurzyć” — pewnie w najdosłowniejszym tego słowa znaczeniu.

W GDYNI, albo wszystkie stanowiska można potraktować jako śródmiejskie, bo zakładając odległość 4 km od centrum spełniają to kryterium; albo wszystkie odrzucić biorąc pod uwagę ich położenie w bezpośredniej bliskości „prawdziwej przyrody”. W ŁODZI, stanowisko jest tylko jedno, w dużym kompleksie parkowym. Nie ma innych stanowisk dla porównania wpływu miasta na skład odonatofauny. Dla uproszczenia postanowiłam w tej części wniosków te dwa miasta w tym roku pominąć.

  1. C. virgo
  2. L. barbarus
  3. S. paedisca— gatunek chroniony
  4. I. pumilio
  5. A. affinis — ważka południowa
  6. G. vulgatissimus
  7. S. flavipes — gatunek chroniony
  8. O. cecilia — gatunek chroniony
  9. L. fulva
10. O. brunneum — ważka południowa
11. L. dubia
12. L. rubicunda
13. S. pedemontanum

Z 52 miejskich stanowisk pozostały nam 22 stanowiska śródmiejskie, na tych stanowiskach z 53 gatunków pozostało 40. Na zawężeniu obszaru obserwacji do ściślejszych centrów miast najwięcej „straciły” Kielce z 38 gatunków w centrum występuje 23 (ubyło 15), dalej Warszawa, gdzie z 45 gatunków pozostało 31 (ubyło 14). Podobnie wygląda to w Krakowie, w którym z 26 gatunków pozostało 15 (ubyło 11). Ale też w miastach tych w obrębie przyjętych okręgów nie ma większych, nieucywilizowanych terenów zielonych. Natomiast w Katowicach, w których południową część okręgu wypełniają już lasy z 38 gatunków pozostało aż 35 (ubyło 3). Dalsze zredukowanie obszaru śródmiejskiego Katowic spowodowałoby jednak konieczność ograniczenia się do miejskich fontann.

Prawdopodobnie gdyby w Warszawie, czy Krakowie wyznaczyć stanowiska nad samą Wisłą to można by tam zarejestrować Calopteryx virgo, Gomphus vulgatissimus i Ophiogomphus cecilia, a w Warszawie pewnie Gomphus flavipes. Trzeba tylko znaleźć miejsca, gdzie na brzegu rosną krzewy i drzewa. Nie wiem, jak w Krakowie, ale w Warszawie, w obrębie zaznaczonym czerwonym kręgiem na mapie, takie miejsca są, zwłaszcza po prawej stronie rzeki.

W Katowicach, Kielcach i Warszawie spotykamy Leucorrhinie pectoralis, albifrons i caudalis, a pospolitszych L. dubia i rubicunda nie ma w żadnym z miast, bo nie występują tam torfowiska sfagnowe. Jeśli chodzi o Libellula fulva, to ważka ta potrzebuje większego zbiornika wodnego niż te, które spotykamy w centrach badanych miast. Pewnie Szczecin, Olsztyn czy Poznań spełniają odpowiednie warunki zwłaszcza, że leżą też w obszarze powszechnego występowania tej ważki.

Pozostałe „utracone” gatunki są w ogóle dość rzadkie, lubią płytko rozlane wody wśród łąk — a takich obszarów w centrach miast po prostu nie ma. Ale nie jest źle, jeśli na stanowiskach skupionych w ściśle zabudowanych obszarach miast, pełnych spalin i spływającej wraz z roztopami do wód soli z ulic, spotykamy 40 gatunków ważek. W dodatku są wśród nich 3 gatunki chronione prawem i 4 gatunki południowe.