|
Strona główna |
Ważki-menu | Słownik | Etapy życia | Drapieżnictwo | Historia | Odonatrix | Literatura | Linki |
|
Od autorki |
Systematyka ważek |
Budowa ważki |
Zachowania rozrodcze |
Procesy życiowe |
Czas lotów |
Ważki dużych miast |
Wasze obserwacje |
Ważki w filatelistyce |
|
Świtezianka błyszcząca
Calopteryx splendens |
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
| Samiec | |
|
11 czerwca 2010 r. — Loty samców nad Bugiem w Mielniku (UTM FC39).
(foto Daniel Zwierzyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Calopteryx splendens obu płci masowo występują wiosną i wczesnym latem nad nasłonecznionymi wodami rzek. Tu — 13 lipca 2006 r. — nad Bugiem w Szumince koło Włodawy (UTM FC71).
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samiec Calopteryx splendens sfotografowany 15 czerwca 2011 r. w okolicach miejscowości Wieniec Zdrój–Dziadowo (UTM CD83) koło Włocławka, nad brzegiem Zgłowiączki. Skrzydła samca są bardzo bogato użyłkowane, posiadają na środku granatową metalicznie połyskującą plamę — a na końcach i u nasady są bezbarwne. Nazwa Calopteryx, pochodząca z greki (kallos — piękno i pteron — skrzydło), oznacza pięknoskrzydła. To fakt. (foto Piotr Brzozowski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tułów i odwłok tej świtezianki jest metalicznie niebieski, niemal granatowy, pobłyskujący zielenią. Czasami samce świtezianki wydają się znacznie bardziej zielone. To kwestia oświetlenia i kąta padania światła na ciało ważki. Barwa jest w tym przypadku wynikiem rozpraszania i interferencji światła w strukturach powierzchni ciała, które mają formę mikroskopijnych listewek, jest to tzw. ubarwienie strukturalne. Powoduje tu ono barwę metalicznie niebieską lub zieloną.
(foto Piotr Brzozowski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Przy korzystnym oswietleniu okazuje się, że żyłki na niezabarwionych obszarach skrzydeł też połyskują metalicznie.
(foto Michał Kaczorowski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samiec siedzący nad brzegiem Koziego Brodu (UTM CA76) na Górnym Śląsku. Jest już trochę „zlatany” w dodatku stracił dwie nogi.
(foto Jakub Liberski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Głowa samca z charakterystycznymi dla rodzaju Calopteryx białymi plamkami u podstawy czułków.
(foto Paweł Niemiec) |
| Samica | |
|
1 lipca 2007 r. Samica znad śródleśnego torfowiska położonego w pobliżu wsi Gęsianka w pow. Mińsk Mazowiecki (UTM EC48). Torfowisko jest przypadkowym miejscem jej pobytu — zapewne podczas polowania — miejscem rozrodu natomiast jest przepływajaca nieopodal rzeka Rządza. Widzimy tu, że samica Calopteryx splendens podobnie jak Calopteryx virgo ma na końcach skrzydeł białe pseudopterostigmy. Jak są one zbudowane pokazuje strona Budowa ważki. A czym obie świtezianki się różnią można zobaczyć na stronie Świtezianka Calopteryx. (foto Ewa Miłaczewska) |
|
17 czerwca 2012 roku nad Wieprzem w Krasnymstawie (UTM FB54). Samica Calopteryx splendens — filigranowy klejnot na monochromatycznym tle. Żyłki skrzydeł samic Calopteryx splendens są zielone, jedynie u bardzo starych samic ciemnieją, a nawet brązowieją — w odróżnieniu od samic C. virgo, które mają te żyłki zawsze brązowe. (foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
6 lipca 2008 r. — samica Calopteryx splendens nad Świdrem (UTM EC17).
(foto Michał Kaczorowski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
2 lipca 2010 r. — samica Calopteryx splendens w pobliżu ujścia Świdra do Wisły (UTM EC17).
(foto Michał Kaczorowski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Głowa samicy Calopteryx splendens. Widzimy charakterystyczne dla rodzaju Calopteryx białe plamki między oczami u podstawy czułków.
(foto Jan Tatur Dytkowski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
5 czerwca 2013 r. w Międzyrzecu Podlaskim (UTM FC25) — androchromatyczna samica Calopteryx splendens. Jest zielona jak samica, ma narządy samicy, pseudopterostigmę „przynależną” tylko samicom — ale skrzydła mają ciemne plamy, jak u samców. Bardzo rzadki i ciekawy przykład „chłopczycy”. (foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To też samica androchromatyczna — podobnie, jak pokazana wyżej. Ale poniekąd „jeszcze bardziej androchromatyczna”, bo ubarwiona dokładnie tak, jak samce. Zdjęcie wykonano przy wodospadach Kravica (Bośnia i Hercegowina) 27 czerwca 2019 roku.
(foto Barbara Wojtasik) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
A tu piękna samica androchromatyczna sfotografowana 30 maja 2025 roku w rezerwacie Męćmierz (UTM EB68).
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Bardzo rzadko spotykany okaz — gynochromatyczna samica bez pseudopterostigm, wszystkie pozostałe cechy ma takie jak trzeba. Zdjęcie zrobione 26 czerwca 2025 roku w Gostynińsko-Włocławskim Parku Krajobrazowym (UTM CD82).
(foto Krzysztof Lewandowski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Zachowania rozrodcze | |
|
Para Calopteryx splendens sfotografowana nad Wartą (UTM XT98) podczas IX Sympozjum Sekcji Odonatologicznej PTE.
(foto Grzegorz Tończyk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Para Calopteryx splendens sfotografowana w Katowicach (UTM CA66).
(foto Paweł Niemiec) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Machający przed oczami samicy połyskliwymi skrzydłami samiec, musi wydawać się jej niezwykle atrakcyjny. Za chwilę pochwyci wybrankę za przedplecze Dobry Las w pow. łomżyńskim (UTM EE50).
(foto Henryk Brzóska) |
|
Ta para właśnie siada na liściu pokrzywy i przystępuje do godów. Ich barwne ciała pięknie połyskują w słońcu. Samiec uwodzi swą wybrankę blaskiem skrzydeł często aż do momentu połączenia w „serduszko”. Zdjęcie wykonano w Dobrym Lesie w pow. łomżyńskim, w lipcu 2005 r.
(foto Henryk Brzóska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Na zdjęciu tej kopulującej pary możemy dokładniej prześledzić różnice w ubarwieniu obu płci. Samice są zielone, złoto i miedziano pobłyskujące. Ich skrzydła są przejrzyste, bez zabarwień. Widzimy tu białe pseudopterostigmy na skrzydłach samicy i ich brak na skrzydłach samca.
(foto Henryk Brzóska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Autorka pisze: Zdjęcie kopulujących świtezianek błyszczących Calopteryx splendens zrobiłam, stając na stromym brzegu Wisły w Solcu nad Wisłą (UTM EB56) 21 lipca 2021 r. Zbierałam wylinki i nie miałam przy sobie aparatu, bojąc się, że sprzęt może ulec zniszczeniu, gdybym wpadła do rzeki i wyłowiono by mnie gdzieś pod Gdańskiem ;-) Na szczęście w pobliżu był Paweł Bojar, który szybko podał mi aparat, a w tym czasie tandem odpoczywających świtezianek uformował „serduszko” i tak powstało to zdjęcie.
(foto Agnieszka Tańczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Wkrótce zaczyna się składanie jaj. Samiec pilnuje, aby nic nie zakłóciło przekazania potomstwu jego genów. Dokumentujace to zdjęcia wykonano 22 czerwca 2012 r. w okolicach wsi Kaszowo w gminie Milicz, w dolinie Baryczy (UTM XT50).
(foto Leszek Matacz) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samica coraz bardziej zanurza się pod wodę, w tym momencie nie jest w stanie korzystać z powietrza atmosferycznego.
(foto Leszek Matacz) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Nie oddychając składa jaja.
(foto Leszek Matacz) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Teraz zanurzona jest całkowicie razem ze skrzydłami. Po chwili kończy składanie jaj, odrywa się od liścia. Powietrze uwięzione pomiędzy złożonymi skrzydłami jest pomocne podczas gwałtownego wynurzenia, wynosi ważkę ponad wodę i samica natychmiast odlatuje, jednak czekające w pobliżu samce usiłują ją znowu pochwycić.
(foto Leszek Matacz) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Larwa/wylinka | |
|
Długość ciała larwy Calopteryx splendens wynosi 19-23 mm, do tego dochodzi długość przydatków analnych 9-12 mm. Skrzelotchawki mają po dwa jasne pasy, z których pierwszy od strony odwłoka jest dużo wyraźniejszy. Środkowa skrzelotchawka — epiprokt (tu uniesiona do góry) jest szersza i o 1/4 krótsza od obu pozostałych. Larwa charakteryzuje się długimi, skierowanymi do przodu czułkami.
(foto Piotr Mikołajczuk) |
|
Na powiększeniu widzimy, że pierwszy człon czułka jest nawet półtora raza dłuższy od wszystkich pozostałych.
(foto Piotr Mikołajczuk) |
|
Czułek Calopteryx splendens w powiększeniu.
(foto Grzegorz Tończyk) |
|
Z tyłu za okiem występuje guzek, jednak nie wystaje ponad oko, jak dzieje się to u Calopteryx virgo.
(foto Piotr Mikołajczuk) |
|
Tu guzek na zdjęciu spodniej strony głowy. Widzimy też charakterystyczną bródkę larwy C.splendens — tu ze złożonymi głaszczkami.
(foto Grzegorz Tończyk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu bródka z odchylonymi głaszczkami. Bródka posiada deltoidalny otwór, którego krótsza przekątna jest prawie 2,5 raza mniejsza od dłuższej.
(foto Grzegorz Tończyk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
5 czerwca 2010 r. — wylinka Calopteryx splendens znaleziona pod mostkiem na Kozim Brodzie.
(foto Jakub Liberski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
19 lipca 2013 r. — Calopteryx splendens lęgnąca się do góry nogami na „suficie” mostu betonowego na Kurówce w Puławach (UTM EB69). Wygląda na żywą, ale coś się nie udało i tak zaschła — to ususzony trupek.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Galeria zdjęć | ||
|
Obserwację przeobrażenia Calopteryx splendens nad Brynicą przed wpływem do zalewu Świerklaniec koło Tąpkowic (UTM CA59) prowadził Robert Łuczak |
 Larwa wychodzi z wody i podpiera opadający liść. Przez pęknięcie na grzbiecie widać już imago. |
 Wysuwa się coraz bardziej, imago z wylinką łączą jeszcze wyściółki przetchlinek jak białe nitki. |
 Ciało wychyla się do tyłu, co zwiększa siłę konieczną do wyciągnięcia odwłoka. |
 Wreszcie robi „fikołka”, po czym wraca do góry. Odwłok jeszcze tkwi w wylince. |
 Łapie odnóżami wylinkę i wyciąga odwłok, pompuje hemolimfę do skrzydeł i prostuje odwłok. |
 Ważka cały czas prostuje skrzydła, ten proces zajmuje dużo czasu. |
 Ciągle jeszcze skrzydła nie mają odpowiednich rozmiarów. |
 Po napompowaniu skrzydeł potrzeba jeszcze czasu na ich zesztywnienie. |
 Teraz wybarwia się ciało, a szkliste jeszcze skrzydła sztywnieją. Tu ważka jest już po dziewiczym locie. |
|
Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.
Porównanie świtezianek spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: ŚWITEZIANKA CALOPTERYX. |