Strona główna |
Ważki-menu | Słownik | Etapy życia | Drapieżnictwo | Historia | Odonatrix | Literatura | Linki |
Od autorki |
Systematyka ważek |
Budowa ważki |
Zachowania rozrodcze |
Procesy życiowe |
Czas lotów |
Ważki dużych miast |
Wasze obserwacje |
Ważki w filatelistyce |
Ważka ruda
Libellula fulva |
|
|
||||||||||||||
Staw Nowokuźnicki w województwie opolskim (UTM YS00), to pierwsze przedstawione na tej stronie stanowisko, gdzie w 2013 roku Michał Wolny i Piotr Zabłocki stwierdzili młode Libellula fulva oraz ich wylinki. W południowej Polsce rokrocznie przybywa kilka nowych stanowisk z udokumentowanym rozrodem, co świadczy o ciągłym przesuwaniu się granicy zasięgu występowania gatunku. Ciekawe jest stanowisko w obszarze Sanisko Ług w Bykowcach koło Sanoka w województwie podkarpackim (UTM EV98), z napotkaną przez Andrzeja Kucharskiego w 2015 roku bardzo młodą samicą, która niewątpliwie tam się przeobraziła. Ciekawe jest również dlatego, że Bykowce leżą na obszarze Pogórza Bukowskiego na wysokości około 300 m n.p.m., a dotąd nie rejestrowano obecności tych ważek w górach i na pogórzach. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Samiec | |
To młody osobnik ważki rudej Libellula fulva — samiec, co łatwo poznać po obecności wtórnego aparatu kopulacyjnego
na spodzie drugiego segmentu odwłoka. Wydaje się, że nie na darmo nazwano tę ważkę rudą. Rudy jest tułów i odwłok tego samca, który
posiada biegnącą środkiem, czarną, ząbkowaną linię. Rude jest czoło i rude żyłki (subkostalna i część radialnych) skrzydeł. Oczy są
dwubarwne — brązowo-szarozielone. To pierwsze zdjęcie wykonane przez Piotra w maju 2007 roku w okolicach Międzyrzeca Podlaskiego (UTM FC25) nad ogromną żwirownią. (foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Bardzo młody samiec sfotografowany 24 maja 2015 roku nad rzeką Rgilewką w Borysławicach Zamkowych koło Kłodawy (UTM CC48), woj. wielkopolskie. Samiec ma jeszcze szkliste skrzydła i bardzo jasne ubarwienie. Najpewniej jest to odpoczynek w locie dziewiczym.
(foto Marek Miłkowski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Jeszcze jeden młodzik sfotografowany 21 maja 2013 roku nad Stawem Nowokuźnickim w woj. opolskim (UTM YS00). 15 maja Koledzy Michał Wolny i Piotr Zabłocki znaleźli tam dwie larwy, a 21 maja 12 exuwiów i dwa osobniki teneralne. Wszystko to świadczy o zasiedleniu tego zbiornika. Więcej informacji na blogu Z notatnika przyrodnika-muzealnika, a konkretnie tu — http://www.dzialprzyrody.blogspot.com/2014/02/wazka-ruda-libellula-fulva-drugie.html (foto Michał Wolny) |
|
To też młody samiec Libellula fulva — na jego odwłoku dopiero zaczyna pojawiać się woskowy nalot. Oczy stają się niebieskie i opalizujące. Na skrzydłach ciągle jeszcze występują żółte żyłki. Zdjęcie wykonane zostało 9 czerwca 2007 r. w miejscowości Rutka-Tartak w powiecie suwalskim (UTM FF22). (foto Antoni W. Wysowski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ciągle jeszcze młody samiec Libellula fulva — ma już pokryty woskowym nalotem odwłok. Kuleczki bezbarwnego wosku załamują światło, co powoduje wrażenie, że odwłok jest zabarwiony na niebiesko. Zdjęcie wykonane zostało 13 maja 2018 r. w miejscowości Zalesie Kańskie w powiecie chełmskim, w woj. lubelskim (UTM FB56). W roku 2018 podczas ciepłej wiosny wszystkie gatunki wylatywały około 14 dni wcześniej niż zwykle. (foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ten sam samiec, co wyżej. Na jego odwłoku nie ma jeszcze żadnych zadrapań, które powstają podczas kontaktu z samicą, a robione są kolcami na jej odnóżach.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Młody, dopiero co wybarwiony samiec — 23 maja 2018 roku, na Kaszubach we wsi Śluza (Slëżô) w gm. Lipusz, pow. kościerski (UTM XV79).
(foto Dorota Konstantynowicz) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tak wygląda dojrzały samiec ważki rudej. Zdjęcie pochodzi z 25 czerwca 2009 roku, z Międzyrzeca Podlaskiego (UTM FC25).
Z jego młodocianych barw nie zostało ani śladu. Na odwłoku ma czarne zadrapania. Jego ciało zciemniało, a odwłok pokrył się szaroniebieskawym woskowym nalotem. Możnaby pomylić go z samcem lecichy pospolitej Orthetrum cancellatum, od którego jednak jest krótszy i bardziej pękaty.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Czoło samca zrobiło się zupełnie czarne, czarna linia wzdłuż odwłoka znikła, natomiast wyraźnie sczerniały ostatnie trzy jego segmenty, czarne są również nogi i narządy analne. Na tym zdjęciu widać trójkątne zaciemnienia u nasady tylnych skrzydeł, charakterystyczne dla rodzaju Libellula, a nieobecne u rodzaju Orthetrum. Zadrapania na środkowych segmentach odwłoka, zrobione odnóżami samicy, świadczą o tym, że samiec ten zdołał już zadbać o przedłużenie gatunku. (foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ten samiec został sfotografowany 22 czerwca 2019 r. nad rzeką Drwinką, przy moście koło łąki Pośmigne (UTM DA54), w Puszczy Niepołomickiej, podczas XVI Sympozjum Sekcji Odonatologicznej.
(foto Agata Jirak-Leszczyńska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Głowa dojrzałego samca Libellula fulva sfotografowanego 17 maja 2022 r. w Parku im. A. Mickiewicza w Butomiu (UTM CA57). Całe oczy ważki stały się szkliste, opalizujące i nabrały szaroniebieskiej barwy. Ciemię, czoło, nadustek i górna warga są czarne i lśniące.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Głowa i tułów samca Libellula fulva widziane z boku.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samica | |
To młoda samica Libellula fulva. Ma jaskrawopomarańczowy tułów i odwłok, wzdłuż którego biegnie czarna nieregularna, ząbkowana linia. Rude są oczy ważki i żyłki obu par skrzydeł — zwłaszcza w przedniej części. Stopy i golenie tej samicy są czarne, zaś uda — rude. Na końcach skrzydeł widzimy wyraźne zaciemnienia. Zdjęcia młodych samic pochodzą z maja 2009 roku, zrobiono je w Międzyrzecu Podlaskim (UTM FC25). (foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Widzimy tu charakterystyczne dla ważek Libellula w ogólności trójkątne zaciemnienia u nasady tylnych skrzydeł, a także charakterystyczne dla gatunku Libellula fulva zaciemnienia biegnące w formie wąskiego paska między dwiema sąsiadującymi (radialnymi) żyłkami na obu parach skrzydeł.
Znaczna liczba żyłek u młodych osobników obu płci jest żółta, zwłaszcza w przedniej części skrzydeł (z wyjątkiem czarnej żyłki kostalnej), żółte żyłki występują też w pobliżu nasady, tam doskonale to widać — na tle ciemnych plam. Z wiekiem żyłki ciemnieją — również u obu płci.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
2 czerwca 2015 r. — starorzecze Sanu w Bykowcach koło Sanoka (UTM EV98). Bardzo młodziutka samica, na pewno tu przeobrażona — rzecz w tym, że stanowisko jest spory kawałek drogi na południe od dotychczas ustalonej granicy zasięgu występowania gatunku i w dodatku położone na wysokości około 300 m n.p.m., a więc wyżej niż dotąd zakładano.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
8 maja 2018 r. przy zbiorniku retencyjnym Przeworno na rzece Krynce (UTM XS51), w woj. dolnośląskim, autor zdjęcia pisze, że „napotkał 6 osobników obojga płci. Owady odpoczywały w szuwarze wysokim gęsto porastającym strefę litoralną akwenu. Wszystkie obserwowane ważki były osobnikami juwenilnymi, miały jaskrawe pomarańczowe ubarwienie, szkliste skrzydła, do lotu wzbijały się niechętnie i w locie pokonywały tylko krótkie dystanse, z pewnością tego samego dnia nad ranem tu właśnie przeszły przeobrażenie. Oznaczałoby to oczywiście, że w zbiorniku Przeworno przeszły udany rozwój larwalny”.
(foto Krzysztof Ostrowski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Odwłok samicy jest najczęściej grubszy niż odwłok samca. Ta samica jest jeszcze młoda, ale powoli jej barwy zaczynają ciemnieć.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Na tym zdjęciu widzimy dojrzałą samicę. Po jej jaskrawym, młodzieńczym ubarwieniu zostało jedynie wspomnienie. U samic, podobnie, jak u samców z wiekiem zanika żółte zabarwienie żyłek w skrzydłach. Zdjęcia tej i następnych dojrzałych samic Piotr zrobił w czerwcu 2008 roku w Międzyrzecu Podlaskim (UTM FC25). (foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ciało ważki zbrązowiało. Na tym zdjęciu szczególnie wyraźnie widać zaciemnione końce skrzydeł, które występują u części samic i bardzo rzadko również u samców.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To też dojrzała (zapewne jeszcze starsza) samica. Jej odwłok stał się szary, nieco podobny do woskowo-pudrowego odwłoka samca. Z wiekiem całe nogi tej samicy sczerniały, rude pozostały przy samym biodrze. Boki tułowia i czoło pozostały rude. Na spodzie 8 segmentu odwłoka widać płytkę osłaniającą ujście narządów płciowych. (foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Dojrzała samica, nawet nieco zlatana — ma poszarpane prawe skrzydła — sfotografowana 5 czerwca 2018 roku nad Stawami Brysiowymi w Siemianowicach Śląskich (UTM CA57). Jest to nowe miejsce obserwacji, potwierdzające rozszerzanie się zasięgu występowania w kierunku południowym.
(foto Krzysztof Przondziono) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samica ta odpoczywa po składaniu jaj, które obserwowane było 11 czerwca 2017 roku nad potokiem Kozi Bród między Jaworznem a Ciężkowicami (UTM CA86) w woj. śląskim. Zdjęcia podczas składania jaj nie były udane, na szczęście samica przysiadła na chwilę, co pozwoliło
autorowi jednoznacznie potwierdzić gatunek.
(foto Jakub Liberski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Głowa młodej samicy Libellula fulva z przodu, sfotografowana 7 maja 2022 r. w Parku im. Adama Mickiewicza w Bytomiu.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ta sama samica, co wyżej, widziana z boku.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Dojrzała samica sfotografowna w Międzyrzecu Podlaskim. Oczy — podobnie, jak oczy dojrzałych samców — stały się szaroniebieskawe, jakby zrobione z mlecznego, opalizującego szkła. W odróżnieniu od samców, których czoła czernieją — czoła samic, nawet starych, pozostają rude.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ta samica, to samica androchromatyczna. Na odwłoku ma wyraźny niebieski nalot, a jej czoło jest czarne dokładnie tak, jak czoła dojrzałych samców. Jest to forma bardzo rzadko spotykana. Zdjęcie zrobiono 12 lipca 2017 roku, podczas obozu harcerskiego koło wsi Stręgielek, nad jeziorem Stręgielek (UTM EF50) w woj. warmińsko-mazurskim. Ważka siedzi na lince odciągu namiotowego.
(foto Łukasz Wójtowicz) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Stara anrdochromatyczna samica sfotografowana koło Wysokiego Mostu nad Czarną Hańczą (UTM FE48) 19 sierpnia 2022 r. Jest to zdecydowanie późne wystąpienie tego gatunku.
(foto Mirosława Kalejta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To już chyba jedna z ostatnich ważek tego gatunku — 28 sierpnia 2022 roku w okolicy miejscowości Studziany Las nad Czarną Hańczą (UTM FE48).
(foto Mirosława Kalejta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Zachowania rozrodcze | |
15 czerwca 2013 r. — nad jeziorem Policko (UTM WA80) koło Koszalina. Zaciemnione końce skrzydeł mają obie ważki i młoda, jeszcze jasnoruda samica i doświadczony, z wyraźnymi zadrapaniami na odwłoku, samiec. (foto Sylwia Dziadoń) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Rosowo na Pomorzu Zachodnim (UTM WV12), 7 czerwca 2011 r., zdjęcie zrobione nad rzeką Krąpielą. Para in copula — zaciemnienia na skrzydłach występują również u samca, choć u samicy są znacznie bardziej intensywne. Ta samica też jest młoda.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Kopulująca para Libellula fulva sfotografowana 14 czerwca 2005 r. w pobliżu miejscowości Słowin, nad jeziorem Słowin, w okolicach Dobiegniewa (UTM WU57) na Pomorzu Zachodnim. Zaciemnienia na końcach skrzydeł samicy są ledwie widoczne. (foto Janusz Mazur) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ta siedząca na kwiatostanie żmijowca para Libellula fulva sfotografowana została 13 czerwca 2011 r. w miejscowości Filipów w powiecie suwalskim (UTM FF00).
(foto Antoni W. Wysowski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To nietypowe zakończenie połączenia pary Libellula fulva, szczegółowy opis sytuacji znajdziemy na stronie „Wasze obserwacje”.
(foto Agnieszka Tańczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Larwa/wylinka | |
Larwa Libellula fulva sfotografowana w wodzie międzyrzeckiej żwirowni (UTM FC25).
(foto Piotr Mikołajczuk) |
|
Wylinka znaleziona 1 czerwca 2007 r. przez Pawła Buczyńskiego koło wsi Zelwa, położonej pomiędzy rzeką Marychą, a brzegiem jeziora Zelwa na Suwalszczyźnie. Długość ciała: 20–23 mm. Widać doskonale ostre, wygięte kolce grzbietowe, które są najdłuższe spośród występujących u wszystkich trzech naszych Libellula. (foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Wylinka Libellula fulva napotkana 21 maja 2013 roku nad Stawem Nowokuźnickim (UTM YS00) w woj. opolskim.
(foto Michał Wolny) |
|
Galeria zdjęć |
Przeobrażenie ważki rudej Libellula fulva zaobserwowane w Parku im. Adama Mickiewicza w Bytomiu (UTM CA57) przez Roberta Łuczaka 6 maja 2022 r. Aby lepiej pokazać, jak proces ten wygląda wykorzystano zdjęcia dwóch różnych osobników. |
Larwa usadziła się na liściu, na jej grzbiecie pękł oskórek, |
z pękięcia wysuwa się głowa i tułów ważki. |
Ważka wychyla się do tyłu, |
a jej ciężar pomaga w opuszczaniu wylinki. |
w dalszej kolejności wyciąga odnóża |
i uwalnia skrzydełka. |
Chwyta odnóżami wylinkę i wyswobadza odwłok. |
Do skrzydeł pompowana jest hemolimfa |
co powoduje ich rozprostowywanie się |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.
Porównanie ważek Libellula spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: WAŻKA LIBELLULA. |