|
Strona główna |
Ważki-menu | Słownik | Etapy życia | Drapieżnictwo | Historia | Odonatrix | Literatura | Linki |
|
Od autorki |
Systematyka ważek |
Budowa ważki |
Zachowania rozrodcze |
Procesy życiowe |
Czas lotów |
Ważki dużych miast |
Wasze obserwacje |
Ważki w filatelistyce |
|
Szablak krwisty
Sympetrum sanguineum |
|
|
||||||||||||||||||||
| Występowanie | |
|
Występowanie Sympetrum sanguineum w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce
1 — obszar występowania 2 — punkty, w których wykonano zdjęcia:
LB — Leszek Bielecki — Brzeg Dolny PBu — Paweł Buczyński — woj. lubelskie BJ — Bogusława Jankowska — Katowice MJ — Magdalena Jędro — Słowiński Park Narodowy EM — Ewa Miłaczewska — okolice Woli Polskiej, pow. Mińsk Mazowiecki MM — Marek Miłkowski — Radom JW — Jarosław Wenta — Brzeziny koło Zakopanego MWi — Maria Wiszniowska — Katowice ZZ — Zdzisław Zalewski — okolice Pomiechówka woj. mazowieckie |
| Biotop | |
| Sympetrum sanguineum to gatunek występujący pospolicie w całym kraju, zasiedla wody wszelkiego typu od stojących po wolnopłynące. Lubi drobne zbiorniki. Jest to jeden z najpospolitszych gatunków ważek występujących w Polsce. Nie ma sensu pokazywanie wielu miejsc, w których szablaki krwiste Sympetrum sanguineum obserwowano, bo są one dosłownie wszędzie. Występują w miastach, na obszarach parków z wodami. Są najbardziej pospolitymi ważkami podobnie jak szablaki zwyczajne Sympetrum vulgatum. | |
|
Nie muszę szablaków krwistych szukać daleko. Co roku bardzo wiele ich występuje nad naszym oczkiem wodnym, na działce rekreacyjnej w Woli Polskiej (UTM EC49) w powiecie Mińsk Mazowiecki. Tak więc fotografuję je prawie nie wychodząc z domu, wszystkie moje zdjęcia zamieszczone na tej stronie są zrobione właśnie tu.
(foto Ewa Miłaczewska) |
| Samiec | |
|
Zdjęcie obok przedstawia młodocianego samca szablaka krwistego, jeszcze niewybarwionego — w tym okresie jest on bardzo podobny do samicy. Tylko cechy płciowe, czyli widoczne na zdjęciu obok narządy analne oraz doskonale tu widoczny wtórny aparat kopulacyjny, odróżniają go od samicy. Całkowicie czarne nogi znakomicie ułatwiają jego oznaczenie. Zdjęcie zrobiono 9 lipca 2006 r. w Woli Polskiej pow. Mińsk Mazowiecki nad brzegiem sztucznego oczka wodnego. (foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To też młody samiec, widziany od strony grzbietowej, sfotografowany 4 lipca 2018 r. nad Kanałem Wieprz-Krzna koło Bohutyna (UTM FC41).
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Dojrzałe samce Sympetrum sanguineum mają jaskrawy czerwony kolor odwłoka i niemal jednolicie brązowoczerwony tułów. Ten szablak został sfotografowany nad stawem na radomskim Długojowie (UTM EB19). Pterostigmy dojrzałych samców są ciemne, często czerwone.
(foto Marek Miłkowski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ich odwłok ma wyraźne przewężenie w obrębie segmentów 3-4, a następnie rozszerza się, choć nie tak wyraźnie jak u Sympetrum depressiusculum, na segmentach 6-8. Zdjęcie wynonano w Brzezinach (UTM DV25) nad Toporowym Stawem Niżnim 1 września 2009 roku.
(foto Jarosław Wenta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samiec Sympetrum sanguineum ma dwie czarne plamki na grzbietowej stronie segmentów 8 i 9. Na bokach odwłoka występują czarne linie podkreślające ostre krawędzie. Narządy analne są czerwone, z wiekiem ciemniejące, duże — wewnętrzne niewiele krótsze od zewnętrznych. Zdjęcie wykonano w lipcu 2007 roku w okolicach Brzegu Dolnego (UTM XS28) w woj. dolnośląskim. (foto Leszek Bielecki) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Długość szablaków krwistych nie przekracza 4 cm, a rozpiętość skrzydeł wynosi maksymalnie 6 cm. Osobnik na zdjęciu obok wydaje się znacznie mniejszy zważywszy, że długość zapałki wynosi 4,5 cm.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Czoło i oczy dojrzałego samca Sympetrum sanguineum są malinowoczerwone. Na czole ważki nie ma czarnych szwów, ani znaków.
(foto Ewa Miłaczewska) |
|
Tu widzimy, że skrzydła Sympetrum sanguineum mają zażółcenia przy nasadach. Część żyłek przy nasadach ma czerwonawe zabarwienie.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
W tylnym skrzydle, w pokazanym na powiększonym obok fragmencie, występują najczęściej 4 komórki, nigdy więcej niż pięć. Pterostigmy u samców Sympetrum sanguineum są ciemne, czasem czerwonawe.
(foto Ewa Miłaczewska) |
|
Na spodzie 2 segmentu odwłoka mamy wtórny aparat kopulacyjny, o kształcie charakterystycznym dla gatunku. Wielka różnorodność kształtów aparatów kopulacyjnych powoduje, obok różnic w kształcie narządów analnych, że gatunki ważek nie krzyżują się — patrz Budowa ważki.
(foto Ewa Miłaczewska) |
|
Ostatnie segmenty odwłoka samca Sympetrum sanguineum z czerwonymi, u młodszych żółtymi, narządami analnymi i czarnymi plamkami na segmentach 8 i 9.
(foto Ewa Miłaczewska) |
|
Ten samiec prezentuje swój odwłok unosząc go do góry. Jest to obrona przed upałem. Ważka unosi odwłok do góry w „pozycji obelisku” skierowując jego koniec ku słońcu. W ten sposób powoduje mniejsze nasłonecznienie jego powierzchni. Jednocześnie skrzydła ustawia tak, aby zacieniały tułów i odbijały promienie słoneczne. Zdjęcie wykonano 3 sierpnia 2017 r. w rezerwacie Magazyn (UTM FC80) w pow. włodawskim, woj. lubelskim, w Sobiborskim Parku Krajobrazowym. (foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Samica | |
|
Młode samice są jasne jak ta, którą widzimy na zdjęciu obok.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samice także, podobnie jak samce mają zażółcenia u nasadu skrzydeł. Całe ich ciała są piaskowożółte, szarzejące i rudziejące z wiekiem. Na tym tle występują czarne znaki na bokach i wierzchu odwłoka. Tułów piaskowożółty z czarnymi szwami. Na końcu odwłoka widzimy żółte narządy analne oraz odchyloną nieco płytkę zasłaniającą ujście narządów płciowych między 8 i 9 segmentem, spod której wypadają okrągłe, białe jajeczka. (foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Spód odwłoka samicy jest biały.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samica sfotografowana 27 sierpnia 2017 r. nad Zalewem Zemborzyckim (UTM FB07) koło Lublina.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Inna samica sfotografowana nad Zalewem Zemborzyckim w tym samym dniu.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Dużo rzadziej spotykamy zupełnie czerwone samice androchromatyczne. Są one ubarwione podobnie do samców, jednak ich czoła są jasne, jak u samic. Spód odwłoka jest poniżej czarnej linii biały, jak to u samic. Pterostigmy samic są jaśniejsze niż samców — tu niemal białe. Zdjęcie wykonano 13 sierpnia 2016 roku w miejscowości Śniadówko (UTM DD71) koło Pomiechówka w woj. mazowieckim. (foto Zdzisław Zalewski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To zdjęcie zrobione zostało nad rozlewiskiem położonym ok.100 metrów na wschód od Stawu Górnik na katowickim Giszowcu dnia 5 sierpnia 2019 roku. Przedstawia tandem, ale wyjątkowo nie o zaloty nam tu chodzi i warto tę „samicę” obejrzeć na zbliżeniu (poniżej) w dodatku kliknąwszy w zdjęcie, aby uzyskać powiększenie.
(foto Maria Wiszniowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Otóż samiec pochwycił osobnika mającego jednocześnie żeńskie i męskie cechy płciowe. Jest to tzw. gynandromorf. Granica między cechami płciowymi przebiega wzdłuż podłużnej osi ciała, lewa strona ma cechy męskie, natomiast prawa strona ciała ma cechy żeńskie. Termin ten funkcjonuje przede wszystkim w entomologii i spotykamy takie osobniki należące do owadów o wyraźnym dymorfiźmie płciowym np. u motyli i ciem, a jak widzimy także u ważek. Taka obserwacja to prawdziwy rarytas — gratuluję autorce zdjęcia. (foto Maria Wiszniowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Gynochromatyczna samica Sympetrum sanguineum z przodu sfotografowana 25 sierpnia 2017 r. w Pieszowoli (UTM FC50) w Poleskim Parku Narodowym w woj. lubelskim.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Oczy samicy są brązowo-zielone. Czoło, nadustek, wargi i żuwaczki są jasne, żółtawe. Szew między okiem a czołem czarny, dobrze widoczny.
(foto Ewa Miłaczewska) |
|
Ostatnie segmenty odwłoka samicy z dobrze widoczną płytką osłaniającą ujście narządów rodnych i narządami analnymi.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Zachowania rozrodcze | |
|
Siedzący na gałązce tandem szablaków krwistych Sympetrum sanguineum.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Podczas kopulacji samiec trzyma samicę przydatkami analnymi za głowę, chwyt ten trwa również podczas składania jaj.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Jeszcze jedna parka — widzimy, że spód odwłoka samicy jest biały, od żółtego wierzchu odgraniczony linią czarnych, trójkątnych znaków.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Natychmiast po kopulacji szablaki krwiste składają jaja na na trawę i inne rośliny, które wiosną zalewane są przez wody roztopowe. J. Wendzonka w swej książce z 2002 r. pt. „Ważki. — Owady okolic Funki” pisze — nie wiadomo skąd szablaki wiedzą, że teren ten znajdzie się wiosną pod wodą, ale się nie mylą. Jaja szablaków pozostają tam, gdzie zostały zrzucone przez zimę i dopiero wiosną dostają się do wody, gdzie rozwijają się z nich larwy i jeszcze w tym samym roku przeobrażają się w imagines. (foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Zdarza się również widywać tandem szablaków krwistych nad wodą, latają one jednak najczęściej wzdłuż brzegu starając się zrzucać jaja na rośliny nadbrzeżne.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Szablaki krwiste składają jaja przeważnie w tandemie i dopiero pod koniec samice robią to same, jednak ciągle pod nadzorem samców, które początkowo unoszą się w pobliżu, a następnie siadają na wyniesionych roślinach nadwodnych.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samica Sympetrum sanguineum składająca jaja
27.08.2024, Słowiński Park Narodowy, oddz. 29 (okolice Rowów).
(foto Magdalena Jędro) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Larwa/wylinka | |
|
Pierwsze szablaki krwiste zauważam zwykle na początku lipca. Są u nas nad oczkiem wodnym corocznie. Często też widuję na liściach pałki wąskolistnej i jeżogłówki ich charakterystyczne wylinki z dwoma długimi kolcami na przedostatnim segmencie odwłoka. Długośc tych kolców jest mniej więcej taka jak długość segmentu 9, z którego boków wyrastają.
(foto Ewa Miłaczewska) |
|
Tu na zdjęciu z boku widać te kolce boczne. Długość takiej wylinki (a więc i larwy w jej maksymalnym stadium rozwoju) wynosi 15 mm.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
 Larwa wychodzi z wody na rośliny nadbrzeżne, na jej grzbiecie pęka oskórek. |
 Wysuwa się głowa, tułów i kończyny. Ważka gwałtownie odchyla się w dół. |
 Nastpnie podciąga się i chwyta kończynami powyżej za wylinkę. Teraz skupia się na wyciąganiu odwłoka. |
 Wyciąga odwłok. |
 Pompuje hemolimfę do skrzydeł i prostuje ciało. |
|
|
Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.
Porównanie szablaków spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: SZABLAK SYMPETRUM. |