|
Występowanie
|
| |
|
Występowanie Coenagrion pulchellum w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce
1 — obszar występowania
2 — obszar poza zasięgiem występowania
3 — punkt, w którym wykonano zdjęcia:
MK — Michał Kaczorowski — Załubice przy ujściu Rządzy do Zalewu Zegrzyńskiego
AK — Andrzej Kucharski — Orelec koło Leska
PM — Piotr Mikołajczuk — Międzyrzec Podlaski
|
| |
| |
|
Biotop
|
|
Coenagrion pulchellum występuje pospolicie w całej Polsce z wyjątkiem obszarów górskich. Zasiedla wszelkiego rodzaju wody stojące, przede wszystkim jeziora i inne większe zbiorniki, rzadko wody kwaśne, preferuje bogatą roślinność pływającą. Nie należy więc oczekiwać spotkania tej ważki nad naszymi ogrodowymi oczkami wodnymi.
|
| |
|
W takim właśnie miejscu, nad brzegiem żwirowni w Międzyrzecu Podlaskim, Piotr obserwował łątki wczesne.
(foto Piotr Mikołajczuk)
|
| |
| |
|
Samiec
|
| |
|
Łątki wczesne Coenagrion pulchellum łatwo pomylić z bledszymi nieco od nich łątkami dzieweczkami Coenagrion puella. Samce obu gatunków są niebiesko-czarne, ale u łątek wczesnych wyraźnie obserwujemy przewagę koloru czarnego nad niebieskim. Nie wszystkie są jednakowe.
Na śródtułowiu samców widzimy przerywane niebieskie paski wzdłuż szwu humeralnego. Zwykle mają one kształt „wykrzyknika”.
Na 9 segmencie odwłoka występuje rysunek w kształcie dwóch czarnych „łuczków” na niebieskim tle.
Na 2 segmencie odwłoka zwykle występuje na niebieskim tle czarny rysunek w kształcie litery „Y”.
Wszystkie te znaki mogą być zupełnie inne, o czym będzie dalej.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Na powiększonym fragmencie powyższego zdjęcia widzimy niebieskie segmenty 8 i 9, czarne narządy analne samca — dolne i górne tej samej długości. Na 9 segmencie występują czarne „łuczki”.
(foto Piotr Mikołajczuk)
|
| |
|
Tu widzimy plamki w kształcie „wykrzykników” na śródtułowiu i wyraźny rysunek literki „Y” na drugim segmencie odwłoka. To forma podawana w książce „Field Guide to the Dragonflies of Britain and Europe” Dijkstry jako forma typowa.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Niebieskie plamki na szwie humeralnym u tego samca nie zupełnie przypominają „wykrzyknik”, a w każdym razie jest on mocno zredukowany.
Na drugim segmencie odwłoka nie ma czarnej literki „Y” - widzimy tu czarną „podkowę”, zupełnie jak u łątek dzieweczek.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
W książce Sternberga i Buchwalda „Die Libellen Baden-Württembergs” znajdujemy ilustrację przedstawiającą inne jeszcze, kształty znaków występujących na drugim segmencie odwłoka samców łątki wczesnej Coenagrion pulchellum.
|
| |
|
Ten samiec ma typowe „wykrzykniki” i czarne „łuczki” na 9 segmencie odwłoka.
Plamka na 2 segmencie odwłoka wygląda jak pierwsza z lewej w drugim rzędzie na rysunku powyżej.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Paski na górnej stronie tułowia u tego samca wcale nie są przerwane i zaledwie zakończone okrągłym rozszerzeniem.
Podobnie wygląda to u samic.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Ten zamiast „wykrzykników” ma „dwukropki”, a na 9 segmencie znacznie delikatniej zarysowane „łuczki”.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Ten samczyk ma zupełnie inny rysunek na 9 segmencie odwłoka, zamiast „łuczków” jest tam czarna plamka.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
20 maja 2012 r. w Załubicach przy ujściu Rządzy do Zalewu Zegrzyńskiego. Młody samiec.
(foto Michał Kaczorowski)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
| |
|
Samica
|
|
Samice łatki wczesnej też nie wszystkie są takie same. Zasadnicze różnice widać na pierwszy rzut oka. Dijkstra w książce „Field Guide to the Dragonflies of Britain and Europe” twierdzi, że są dwie formy samic — niebieska i zielona. Również Sternberg i Buchwald w "Die Libellen Baden-Württembergs" uważają, że istnieją dwa zasadnicze typy samic — androchromatyczna, czyli z odwłokiem w niebieskie paski i heterochromatyczna — czarna — tych pasków pozbawiona. Zdaniem Piotra jest to znacznie bardziej skomplikowane.
|
| |
|
Samice formy androchromatycznej, czyli ubarwione jak samce, mają czasem blade tułowia, natomiast ich odwłoki są zawsze czarno-niebieskie — dwubarwne, z przewagą czarnego.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
To samica androchromatyczna, ma ona niebieskie plamki na segmentach odwłoka, lecz tułów ma zielony i ostatnie segmenty odwłoka beżowe.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
To dojrzała samica heterochromatyczna formy melanotycznej, czyli czarnej. Wszystkie segmenty odwłoka (z wyjątkiem beżowego ósmego) są z wierzchu czarne. Reszta ciała jest tu wyraźnie zielona.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
A to mocno wybarwiona samica formy melanotycznej — z odwłokiem z wierzchu czarnym oprócz ósmego, niebieskiego segmentu — tyle, że reszta ciała jest intensywnie niebieska. Na ósmym segmencie odwłoka nie występują „łuczki” tylko malutkie czarne punkciki.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
To też samica formy melanotycznej, która ma blady, lekko fioletowy tułów i plamki za oczami.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Na zdjęciu obok cechy dotyczące wszystkich samic:
Rysunek na drugim segmencie odwłoka, jest zupełnie inny niż znaki na odwłokach samców.
Silnie pofałdowany przedtułów samicy na tylnej krawędzi jest wycięty w kształcie litery „W”, na bokach ma dwie niebieskie plamki.
Niebieskie pasy z wierzchu tułowia u samic najczęściej nie są przerwane...
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
... najczęściej nie oznacza jednak zawsze.
Ta trzymana przez samca samica nie ma typowych dla samic pasów na górnej powierzchni śródtułowia. Te beżowe pasy mają — zupełnie jak u samców, kształt „wykrzyknika”! I z pewnością nie jest to para homoseksualna, bo na drugim segmencie odwłoka widzimy znaczek charakterystyczny dla samicy, taki sam, jak ten na zdjęciu powyżej. Na końcu odwłoka widzimy również narządy analne samicy.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Ta androchromatyczna samica ma nieco inny znak na 2 segmencie odwłoka niż poprzednia. O ile tamta wygląda, jak przedstawiona na rysunku trzecim z lewej na tablicy poniżej, o tyle ta obok ma znak trzeci z prawej. Zdjęcie wykonane w lipcu 2012 roku w Orelcu koło Leska.
(foto Andrzej Kucharski)
|
| |
|
Książka „Die Libellen Baden-Württembergs” przedstawia inne jeszcze, możliwe kształty znaków na drugim segmencie odwłoka samic. Tak więc ilość detali różniących poszczególne samice łątki wczesnej Coenagrion pulchellum wzrasta. Tym samym wzrasta ilość kombinacji.
|
| |
| |
|
Zachowania rozrodcze
|
| |
|
Kopulująca para — samiec o „książkowym” ubarwieniu i melanotyczna forma samicy o zielonym tułowiu.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Para — samiec typowy, samica j.w. zielonkawo-niebieska. Z tyłu — również drugi samiec jest typowy.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Samiec typowy i samica formy androchromatycznej, ale z beżowym tułowiem.
Ta różnorodność barw na tułowiach samic, zdaniem Piotra, niekoniecznie jest spowodowana ich wiekiem. Piotr obserwował wszystkie zachowania rozrodcze z udziałem obu form i wszystkich wariantów barwnych samic.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
20 maja 2012 r. w Załubicach przy ujściu Rządzy do Zalewu Zegrzyńskiego. Dwie pary — samce z różnym kształtem plamek na śródtułowiu i różnie ubarwione samice — melanotyczna i androchromatyczna.
(foto Michał Kaczorowski)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Tandem przygotowujący się do składania jaj, na pływających tuż pod powierzchnią roślinach wodnych.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
| |
