Wasze obserwacje

Kiedy dwa lata temu tworzyłam projekt tej stronki, miałam nadzieję, że bedę otrzymywać opisy obserwacji od Czytelników. Dotąd udawało się to raczej nienadzwyczajnie. Opisy były tak lakoniczne, że nie nadawały się do umieszczania ich tutaj i siłą rzeczy wędrowały na strony gatunków jako opisy zdjęć.

Dopiero teraz otrzymałam pierwszą informację, która stała się zaczątkiem tej strony i mam nadzieję, że pojawią się następne komunikaty, opisy, spostrzeżenia — najlepiej opatrzone zdjęciami — które pozwolą na dalszy jej rozwój.

NA SKRÓTY

Pierwsze stanowisko C. bidentata
w woj. opolskim
Michał Wolny i Piotr Zabłocki

Składanie jaj przez Aeshna affinis
w kamieniołomie w Ogrodzieńcu
Alicja Miszta

Przeobrażenie pałątki pospolitej
Lestes sponsa nad stawem Górnik
w Katowicach–Giszowcu
Bogusława Jankowska

Pierwsze stanowisko C. bidentata w woj. opolskim — Michał Wolny i Piotr Zabłocki

27 lipca 2013 r. podczas rekreacyjnej wycieczki w Góry Opawskie znaleźliśmy siedlisko odpowiadające długo wyczekiwanemu przez nas gatunkowi — Cordulegaster bidentata. Było to źródlisko Bystrego Potoku w masywie Biskupiej Kopy na obszarze Parku Krajobrazowego Gór Opawskich. Niestety nie mieliśmy ze sobą aparatu ani siatki... w sumie naliczyliśmy 6 patrolujących samców, które jednak nie chciały współpracować i usiąść, aby dać nam szansę na pewne oznaczenie gatunku...

Góry Opawskie znajdują się w południowej części województwa opolskiego, tuż przy granicy z Czechami. Na zdjęciu satelitarnym miejsce, gdzie stwierdzono nowe siedlisko Cordulegaster bidentata zaznaczone jest żółtą pinezką. Granica państwowa jest wrysowana linią biało–czerwoną. Na małej mapce zaznaczony jest zasięg występowania Cordulegaster bidentata, a czerwonym kolorem punkt opisany w niniejszej informacji.

	Samce latały w korycie ledwie sączącego się potoku, który poniżej widocznego na zdjęciu szlaku zupełnie pozbawiony był widocznej na powierzchni wody. Mimo to samce odlatywały gdzieś dalej w głąb lasu, w dół koryta, lub stamtąd przylatywały. (foto Piotr Zabłocki)

	Dwa dni później wybraliśmy się już uzbrojeni w siatki i aparat, aby sprawdzić nasze znalezisko. Zgodnie z oczekiwaniami w miejscu poprzedniej obserwacji wykryliśmy 4 jednocześnie latające samce szklarnika górskiego — tym samym mamy pierwsze stanowisko tego gatunku w woj. opolskim! Tym razem udało się złapać trzy samce, wykonać dokumentacyjne fotografie i przyjrzeć się zachowaniom gatunku. (foto Piotr Zabłocki)

	Samce latały najczęściej na wysokości około 20–30 cm nad ziemią wzdłuż ledwie sączącej się wody dwóch odnóg potoku powyżej szlaku na Biskupią Kopę. Co ciekawe jakieś 100 metrów poniżej, na tym samym cieku, obserwowaliśmy drugi gatunek szklarnika — Cordulegaster boltonii. (foto Piotr Zabłocki)

	Samce Cordulegaster bidentata pojawiały się też w miejscu, gdzie potoczki wylewały się na szlak. Stanowisko znajduje się w kwadracie UTM XR77 na wysokości 625 m n.p.m. (foto Piotr Zabłocki)

	Czasami samce przysiadały na korzeniach wzdłuż potoku i wygrzewały się w słońcu, co udało się uwiecznić na tej fotografii. W trójkącie analnym prawego skrzydła widać że ten szklarnik górski ma 5 komórek — czyli tyle ile powinien mieć szklarnik leśny. (foto Michał Wolny) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

	U złapanego samca widoczne były na dolnej powierzchni górnych przydatków analnych dwa ząbki charakterystyczne dla tego gatunku. (foto Piotr Zabłocki) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

	I jeszcze jeden samiec z właściwym temu gatunkowi czarnym trójkątem potylicznym. (foto Piotr Zabłocki) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

Składanie jaj przez Aeshna affinis w kamieniołomie w Ogrodzieńcu — Alicja Miszta

30 sierpnia 2015 r. podczas jednej z systematycznych kontroli prowadzonych w kamieniołomie w Ogrodzieńcu Alicja Miszta zauważyła niezwykle ciekawe zjawisko. Otóż w miejscu — gdzie zwykle bywało dużo wody w zbiorniku o głębokości około 0,5 metra — w 2015 roku, roku długotrwałych upałów i spowodowanej nimi suszy w całym kraju, wody nie było zupełnie. Dno kamieniołomu było spękane i tylko w głębokich szczelinach pozostała odrobina wilgoci. Wykorzystała to samica Aeshna affinis.

	Kamieniołom w Ogrodzieńcu na obszarze Jury Krakowsko-Częstochowskiej, to kamieniołom wapieni jurajskich na użytek cementowni w Zawierciu eksploatowany do lat 90. XX wieku. Obecnie stopniowo zarasta drzewami i krzewami. Tak zwykle wygląda nieczynny już kamieniołom w Ogrodzieńcu. Widać na jego dnie liczne zbiorniki wody we wszystkich większych zagłębieniach terenu. Zdjęcie pochodzi ze strony http://www.mapio.cz/a/94645693/ (foto http://www.mapio.cz/a/94645693/) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

	Kamieniołom w Ogrodzieńcu — zdjęcie zrobione 7 sierpnia 2010 roku przy wysokim stanie wód. (foto Jakub Liberski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

	Stan z 30 sierpnia 2015 roku. To wilgotne miejsce znajduje się mniej więcej tam, gdzie na poprzednim zdjęciu widać dużą kępę trzcin na środku zbiornika. Autor zdjęcia był tam razem z Alicją Misztą. (foto Jakub Liberski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

	Tak wyglądało dno kamieniołomu dnia 30 sierpnia 2015 r. W ubiegłych latach było tu co najmniej 0,5 m wody. (foto Alicja Miszta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

	Nisko, tuż nad jedną z głębokich szczelin w spękanym dnie kamieniołomu latała samica Aeshna affinis. (foto Alicja Miszta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

	W pewnym momencie zatrzymała się nad szczeliną i ustawiła się nad nią niemal pionowo. (foto Alicja Miszta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

	Zagłębiła odwłok w szczelinie i zaczęła składać jaja w ledwie wilgotne podłoże. (foto Alicja Miszta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

	Posuwała się w dół coraz bardziej. Na tym zdjęciu doskonale widać charakterystyczne dla gatunku długie, brązowe pterostigmy oraz ubarwienie boku tułowia i odwłoka, a także niebieskie oczy świadczące o tym, że jest to samica androchromatyczna. (foto Alicja Miszta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

	W końcu prawie całkowicie znikła pod ziemią. (foto Alicja Miszta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

	Po pewnym czasie zakończyła składanie jaj i zaczęła kierować się ku powierzchni. (foto Alicja Miszta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

	I wreszcie odleciała. (foto Alicja Miszta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

Przeobrażenie pałątki pospolitej Lestes sponsa nad stawem Górnik w Katowicach–Giszowcu — Bogusława Jankowska

25 czerwca 2017 r. było słonecznie i wietrznie, więc po godz. 7 rano wybrałam się nad staw Górnik w Katowicach–Giszowcu. Latało mnóstwo ważek: żagnice rude, czteroplame, płaskobrzuche, lecichy, husarze władca i ciemny, łątki dzieweczki, pałątki, przeobrażały się szablaki i żagnica sina. Po wodzie pływały kaczki krzyżówki z małymi i rozlegało się skrzeczenie żab. W pewnym momencie moją uwagę przykuł suchy krzew stojący w wodzie, a na nim to coś. Jak się okazało była to larwa pałątki pospolitej Lestes sponsa, która szykowała się do przeobrażenia. Całe przeobrażenie udokumentowałam na fotografii, pierwsze zdjęcie zrobiłam o godzinie 9:11, a ostatnie o 11:43 kiedy odleciała.

Larwa wychodzi z wody na suchy patyk

Usadza się w wygodnie, na grzbiecie pęka oskórek

Wysuwa się z niego głowa ważki

Na wierzch wychodzi tułów

Uwolnione są już skrzydełka

Ważka wyciąga odnóża

Chwyta odnóżami patyk powyżej wylinki

Wygina ciało

I wyciąga z wylinki odwłok

Cała teneralna ważka jest już poza wylinką

Prostuje odwłok i pompuje hemolimfę do skrzydeł

Skrzydła pomału rozwijają się

Widać już, że to samica

Skrzydła są coraz większe, widać już pterostigmę

Skrzydła osiągają właściwą sobie wielkość

Teraz odwłok wydłuża się i prostuje

Ważka wybarwia się, skrzydła sztywnieją

I już odleciała...

Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.

Porównanie obu szklarników spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: SZKLARNIK CORDULEGASTER.