|
Występowanie
|
| |
|
Występowanie Nehalennia speciosa w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce
1 — obecny rozerwany zasięg
2 — prawdopodobny zasięg historyczny
3 — pojedyncze stanowiska
4 — obszar poza zasięgiem występowania
5 — punkty, w których wykonano zdjęcia:
PBu — Paweł Buczyński — Kaszuby, Suwalszczyzna, Kampinoski PN, Lubelszczyzna
BD — Bogusław Daraż — woj. podkarpackie
BJ — Bogusława Jankowska — Park Krajobrazowy Lasy nad Górną Liswartą, niedaleko Częstochowy. woj. śląskie
JL — Jakub Liberski — Chełmek woj. małopolskie i Broduszurki woj. podkarpackie,
EM — Ewa Miłaczewska — powiat Mińsk Mazowiecki
PM — Piotr Mikołajczuk — powiat Biała Podlaska i powiat Radzyń Podlaski
AM — Alicja Miszta — woj. śląskie
RO — Ryszard Orzechowski — na 21 Centralnym Poligonie Lotniczym w Nadarzycach
AS — Andrzej Staśkowiak — Lasy Skarżyskie
|
| |
| |
|
Biotop
|
|
Gatunek silnie związany z prześwietloną roślinnością niskoszuwarową o smukłych pędach i specyficznej strukturze przestrzennej. Skład gatunkowy zasiedlanej roślinności jest zmienny. Nehalennia speciosa wykazywana była najczęściej z podtopionych formacji turzycy nitkowatej Carex lasiocarpa, turzycy bagiennej C. limosa, turzycy dzióbkowatej C. rostrata, rzadziej turzycy pęcherzykowatej C. vesicaria, turzycy sztywnej C. elata, situ rozpierzchłego Juncus effusus, wełnianki pochwowatej Eriophorum vaginatum, skrzypu bagiennego Equisetum fluviatile i sporadycznie kilku innych gatunków roślin naczyniowych. Nehalennia speciosa zasiedla wody mało żyzne, najczęściej w różnym stopniu kwaśne, co warunkuje rozwój korzystnej roślinności. Mchy, choć notowane stale (głównie torfowce) są elementem opcjonalnym. Podtopione szuwary stanowią miejsce bytowania zarówno larw jak i imagines. Zasiedlana przez gatunek strefa szuwarów może być wykształcona w pobliżu otwartego lustra wody zbiorników lub być od zbiorników niezależna.
Gatunek w Polsce wykazywany najczęściej w obrębie drobnych, mało żyznych zbiorników (w tym także antropogenicznych — torfianek) z roślinnością o charakterze torfowiska przejściowego lub niskiego oraz torfowisk sfagnowych i niskich bez wyodrębnionych zbiorników. Tylko wyjątkowo w żwirowniach, gliniankach i zapadliskach pokopalnianych. Stanowiska najczęściej położone są wśród borów sosnowych i borów mieszanych, rzadziej wśród lasów liściastych i w krajobrazie rolniczym.
Dla iglicy małej Nehalennia speciosa wymagane jest ustalenie całorocznej strefy ochrony w promieniu do 100 m od miejsca rozrodu i regularnego przebywania (Dz. U. Nr 92, poz. 880.).
|
| |
|
Samiec
|
| |
|
Młody samiec Nehalennia speciosa. Ma jeszcze niewybarwione oczy i szkliste skrzydełka.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Ten nabrał już jaskrawszych barw, żyłki skrzydeł i pterostigma stały się wyraźnie ciemniejsze.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
A ten ma pięknie zabarwione na jaskrawoniebieski kolor oczy. To już dojrzały osobnik.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Z wiekiem ważki te nabierają miedzianego połysku na metalicznie zabarwionych górnych powierzchniach ciała. Pod tym względem również przypominają pałątki.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Cechą charakterystyczną tej ważki jest jasnoniebieska (choć, jak zobaczymy dalej, u samic może być i innej barwy) linia z tyłu głowy, pomiędzy oczami. Nogi ważki mają białe uda i ciemne golenie i stopy. Ciało jest przeważnie zabarwione z wierzchu metalicznie zielono, a od spodu na niebiesko.
(foto Piotr Mikołajczuk)
|
| |
|
Odwłok samca zakończony jest króciótkimi narządami analnymi, z których górne mają kształt pazurków, a dolne są większe, niebieskie i „pękate”.
Pterostigma jest jasna, z czasem ciemniejąca od środka ku brzegom.
(foto Piotr Mikołajczuk)
|
| |
| |
|
Samica
|
| |
|
To samiczka Nehalennia speciosa, dopiero przeobrażona, a wylinka wisząca pod nią została zabrana przez Piotra do kolekcji.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Ta samiczka już zaczyna wybarwiać się na niebiesko.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
O tej raczej można powiedzieć, że jest zielonkawa.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Ta jest niebieska z jaskrawoniebieskimi oczami, wygląda na dojrzałą.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Niektóre samice są rude. Rude są również linie między oczami, same oczy, a nawet pterostigmy.
K.-D. Dijkstra (Field Guide to the Dragonflies of Britain and Europe) uważa, że samice rudzieją z wiekiem, natomiast w książce pod red. K. Sternberga i R. Buchwalda, 1999 — Die Libellen Baden-Württembergs czytamy o barwnych wariantach samic Nehalennia speciosa — niebieskim i rudym (pomarańczowobrązowym), przy czym dla tego drugiego wariantu przytoczone jest zdjęcie z Polski.
Kilkuletnie obserwacje Piotra Mikołajczuka pozwalają na stwierdzenie, że samice z pewnością rudzieją z wiekiem. Z biegiem okresu lotów, stosunek ilości samic rudych do niebieskich się zwiększa, a u schyłku lotów spotyka się niemal wyłącznie samice rude.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Samica Nehalennia speciosa sfotografowana 11 czerwca 2021 r. podczas XVII Sympozjum Odonatologicznego na terenie 21 Centralnego Poligonu Lotniczego w Nadarzycach w pow. złotowskim.
(foto Ryszard Orzechowski)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
| |
|
Zachowania rozrodcze
|
| |
|
Jeszcze tego samego dnia (21 czerwca 2010 r.) nad „leśnym jeziorkiem” (UTM EC49) zobaczyliśmy pierwsze kopulujące pary. Wydaje się (po krótkiej jednak obserwacji), że samice biorące udział w godach były zawsze rude. Jeśli jest to forma dojrzała, to nic dziwnego, że częściej ją widzimy podczas kopulacji niż samice niebieskie. Jeśli zaś jest to inna forma barwna, to nie można wykluczyć, że jest dla samców bardziej atrakcyjna od androchromatycznej formy niebieskiej.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Para taka jest naprawdę maleńka. Przed obiektywem ucieka jeszcze wolniej niż pojedyncza ważka, co jest oczywiste.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Para napotkana 13 czerwca 2022 r. na torfowisku Lipowe Pole (UTM DB96) w Obszarze Natura 2000 „Lasy Skarżyskie” ok. 5-6 km na północ od miasta Skarżysko-Kamienna (UTM DB96). Samica jest zupełnie niebieska, oczy też ma niebieskie, wydaje się nie być ani za młoda ani mało atrakcyjna.
(foto Andrzej Staśkowiak)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
| |
|
Larwa/wylinka
|
| |
|
19 maja 2011 r. larwa Nehalennia speciosa tuż przed decyzją o przeobrażeniu — za tydzień, dwa zaczną wylatywać. Zdjęcie zrobione w Misiach (UTM FC15) pow. Biała Podlaska.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
| |
|
Wylinka Nehalennia speciosa położona na kartce w kratkę o boku 0,5 cm.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
|
