|
Strona główna |
Ważki-menu | Słownik | Etapy życia | Drapieżnictwo | Historia | Odonatrix | Literatura | Linki |
|
Od autorki |
Systematyka ważek |
Budowa ważki |
Zachowania rozrodcze |
Procesy życiowe |
Czas lotów |
Ważki dużych miast |
Wasze obserwacje |
Ważki w filatelistyce |
|
Łątka dzieweczka
Coenagrion puella |
|
|
|||||||||||||||||||||
| Występowanie | |
|
Występowanie Coenagrion puella w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce
1 — obszar występowania 2 — punkty, w których wykonano zdjęcia:
PBu — Paweł Buczyński — Zemborzyce LB — Leszek Bielecki — Brzeg Dolny MK — Michał Kaczorowski — Warszawa AK — Andrzej Kucharski — Uherce Mineralne koło Leska PM — Piotr Mikołajczuk— Wola Polska i okolice, pow. Mińsk Mazowiecki EM — Ewa Miłaczewska— Wola Polska i okolice, pow. Mińsk Mazowiecki KPrz — Krzysztof Przondziono — Katowice AT — Agnieszka Tańczuk — Lublin MWa — Marek Waczyński — okolice Torunia JW — Jarosław Wenta — okolice Zakopanego PŻ — Przemysław Żurawlew — Nowa Wieś, gm. Gizałki, pow. pleszewski |
| Biotop | |
| Coenagrion puella spotykana jest w całym kraju we wszelkiego typu wodach. Najchętniej zasiedla wody stojące ale występuje również nad wodami wolnopłynącymi. | |
|
Wiele zdjęć zamieszczonych na tej stronie zostało zrobionych przeze mnie nad niewielkim, sztucznym oczkiem na naszej działce rekreacyjnej położonej na gruntach wsi Wola Polska w powiecie Mińsk Mazowiecki. Jedno ze zdjęć wykonał Leszek Bielecki, również nad ogrodowym oczkiem wodnym w Brzegu Dolnym. Ważki te występować mogą wszędzie tam, gdzie występuje roślinnośc pływająca i właściwie zamieszczanie zdjęć biotopu jest tu niemal bezcelowe. W obu naszych oczkach następuje rokrocznie rozród Coenagrion puella. (foto Ewa Miłaczewska) |
| Samiec | |
|
Samiec łątki dzieweczki Coenagrion puella w trakcie przeobrażenia.
(foto Krzysztof Przondziono) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Już po chwili jest cały wyzwolony z wylinki. Widzimy maleńkie ciasno poskładane skrzydełka i jeszcze nie calkiem rozprostowany odwłok.
(foto Krzysztof Przondziono) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Kilka minut później zaczynają się wydłużać skrzydła, których żyłki napełnia limfa.
(foto Krzysztof Przondziono) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To bardzo młody samiec łątki dzieweczki Coenagrion puella. Jego odwłok rozciągnął się do właściwych rozmiarów, skrzydła rozprostowały się i obeschły. Samiec jest jeszcze niewybarwiony, jego oczy są jasne, beżowo-pomarańczowe. To ważka dopiero dziś odbywająca swój lot dziewiczy wkrótce po przeobrażeniu.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu widzimy głowę takiego młodego samca i jego jasne, składające się z wielu tysięcy fasetek (ommatidiów) oczy. Między nimi widzimy trzy maleńkie oczy proste — przyoczka. Są one też jeszcze bursztynowe, a w dojrzałym wieku staną się czarne.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Dla porównania głowa dojrzałego samca z niebiesko-czarnymi oczami złożonymi. Na spodzie drugiego segmentu odwłoka widzimy malutki wtórny aparat kopulacyjny.
(foto Ewa Miłaczewska) |
|
U dojrzałych samców ciało staje się jaskrawo niebieskie z czarnymi znakami. Oczy są z wierzchu czarne, a od spodu niebieskie. Na odwłoku widzimy czarny znak w kształcie litery „U” na drugim segmencie odwłoka. Segmenty 6 i 7 odwłoka mają wyraźną przewagę koloru czarnego. Segment 8 jest niebieski, ostatnie niebiesko-czarne. Na pozostałych segmentach występują tylko czarne „obrączki” w tylnej części. Obrączki te są wąskie w stosunku do długości segmentu.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Książka Sternberga i Buchwalda w „Die Libellen Baden-Württembergs” podaje kilka czarnych znaków występujących na drugim segmencie odwłoka. Mnie udało się napotkać tylko jeden z nich. Wszystkie sfotografowane przeze mnie samce miały znak przypominający rysunek pierwszy z prawej w górnym rzędzie — zaznaczony czerwoną kropką. |
|
Agnieszce Tańczuk udało się 31 lipca 2021 r. napotkać samca, który na segmencie drugim miał znak przypominający ten, zaznaczony zieloną kropką na rysunku powyżej. Obserwacja miała miejsce w Ogrodzie Botanicznym UMCS w Lublinie (UTM FB08).
(foto Agnieszka Tańczuk) |
|
Wydaje się, że na drugim segmencie odwłoka tego samca, sfotografowanego 3 czerwca 2018 r. w Zemborzycach (UTM FB07), również występuje znak zaznaczony zieloną kropką.
(foto Paweł Buczyński) |
|
Tu widzimy czarno użyłkowane skrzydła w pozycji spoczynkowej z czarnymi pterostigmami.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To jeszcze jeden dojrzały samiec. Widzimy kształt niebieskich plamek występujących za oczami oraz czarny przedtułów z niebieską obwódką. Ten samiec nieco się różni od innych, ma węższy czarny pasek na szóstym segmencie odwłoka.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
U wszystkich gatunków ważek zdarzają się odmieńce. Tu widzimy samca, który na trzecim, czwartym i piątym segmencie odwłoka ma dodatkowe, nieregularne i niesymetrycznie rozłożone czarne plamki. Zdjęcie zrobił 24 czerwca 2010 r. Przemek Żurawlew w Nowej Wsi (kwadrat UTM XT86) gmina Gizałki, w powiecie pleszewskim.
(foto Przemysław Żurawlew) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To też taki odmieniec z dodatkową ciemną plamą na trzecim segmencie odwłoka. Zdjęcie zrobił 6 czerwca 2008 r. Przemek Żurawlew nad glinianką w okolicy wsi Kowalew (kwadrat UTM XT85) w powiecie pleszewskim.
(foto Przemysław Żurawlew) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu zaś mamy ostatnie segmenty odwłoka z czarnymi, krótkimi narządami analnymi. Mimo iż są one bardzo niewielkie widać, że dolne narządy (wewnętrzne) są dłuższe od górnych (zewnętrznych).
(foto Ewa Miłaczewska) |
| Samica | |
|
To bardzo, jak widać, młoda samiczka Coenagrion puella. Właśnie opuściła oskórek larwy. Larwy łątki dzieweczki wychodzą ponad wodę na wysokość od kilku do kilkudziesięciu centymetrów. Najczęściej jest to kilkanaście centymetrów. Tu widzimy przeobrażenie na ogonku liściowym bobrka trójlistkowego Menyanthetum trifoliatae.
(foto Ewa Miłaczewska) |
|
Samice Coenagrion puella są najczęściej czarno-zielone.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Taka właśnie czarno-zielona samica z Podhala.
(foto Jarosław Wenta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Bywa, że samice są niebieskie.
(foto Krzysztof Przondziono) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ale zdarzają się samice formy niebieskiej (androchromatycznej), które mają niebieskie paski na przedniej części większości segmentów. Są one bardzo podobne do samic łątki wczesnej Coenagrion pulchellum, lecz nie mają jasnych segmentów na końcu odwłoka. (foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Taka sama androchromatyczna samica łątki dzieweczki sfotografowana przez Piotra Mikołajczuka, podczas wizyty u mnie na działce, w czerwcu 2010 r.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu widzimy ostatnie segmenty odwłoka samicy Coenagrion puella. Narządy analne są czarne, trójkątne.
(foto Ewa Miłaczewska) |
|
Podobnie jak u samców, u samic na drugim segmencie występują zróżnicowane czarne znaki, pierwszy segment jest niebieski lub zielony. Rysunek pochodzi również z książki Sternberga i Buchwalda w „Die Libellen Baden-Württembergs”. |
|
Wydaje się, że na zdjęciu obok — zrobionym w Brzegu Dolnym — widzimy przykład przedstawiony na drugim z lewej rysunku powyższej tablicy (zaznaczony niebieską kropką).
(foto Leszek Bielecki) |
|
Natomiast to — przykład trzeci z lewej (na rysunku zaznaczony żółtą kropką). To samica formy niebieskiej — androchromatycznej.
(foto Piotr Mikołajczuk) |
|
To zaś przykład z rysunku pierwszego z prawej (zaznaczony czerwoną kropką).
(foto Marek Waczyński) |
| Zachowania rozrodcze | |
|
Samce chwytają samice narządami analnymi za przedplecze.
(foto Ewa Miłaczewska) |
|
Pary kopulują na trawach, roślinności szuwarowej, nadbrzeżnych krzewach. Zwykle w pobliżu wody.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Jaja składają w roślinność pływającą — tu w rdestnicę pływającą Potamogeton natans. Odbywa się to w tandemie, przy czym samiec „stoi słupka” na odwłoku z rzadka machając skrzydłami dla utrzymania równowagi. Pary mogą składać jaja bardzo blisko siebie, zupełnie im to nie przeszkadza, widać nie ma zagrożenia śmiercią głodową dla ich potomstwa.
(foto Ewa Miłaczewska) |
|
Składanie jaj odbywa się czasem wręcz w tłumie — tu 10 par na ledwo wynurzających się pędach wywłócznika kłosowego Myriophyllum spicatum.
(foto Krzysztof Przondziono) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Dwie pary podczas składania jaj. Jedna z samic jest zielona, a druga niebieska.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
28 lipca 2008 r. — składanie jaj na rogatku sztywnym Ceratophyllum demersum — tandem, w którym samiec trzyma samicę androchromatyczną i samotna samica gynochromatyczna, Wola Polska, powiat Mińsk Mazowiecki.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To spodnia strona liścia grzybienia białego Nymphaea alba. Łątki dzieweczki składały jaja poprzez otworki wygryzione przez jakeś inne owady. Samica wkładała odwłok w otworek i wkłuwała pokładełko. Dało mi to wiele do myślenia. Przestałam wyrzucać na kompost pożółkłe liście z oczka wodnego. Część z nich uwuwać muszę, ale po oględzinach te z jajami wynoszę do pobliskiego zbiornika naturalnego w wiaderku z wodą. Wydaje mi się, że w ten sposób daję szansę na przeżycie nowego pokolenia ważek. (foto Ewa Miłaczewska) |
| Larwa/wylinka | |
|
Pewnego marcowego dnia w 2006 roku, gdy był jeszcze śnieg, postanowiłam porobić trochę zdjęć larwom ważek. Wyciągnęłam ze stawku czerpakiem gałązkę rogatka. Udało mi się z niej wypłukać kilka larw łątek dzieweczek Coenagrion puella. W przezroczystym pudełku z wodą postawionym na kartce z zeszytu można było ocenić ich rozmiary. I podglądać przez lupę, lub dodatkowy, odwrócony obiektyw Helios, przykręcony odwrotnym pierścieniem do mojego starego aparatu Olympus 720UZ. A wszystko pod lampą biurową na stole. Larwa łątki dzieweczki ma około 23 mm długości. Czułki mają po 7 członów. (foto Ewa Miłaczewska) |
|
Larwy były wyciągnięte z tego samego miejsca, na ich zabarwienie nie mogło mieć wpływu odmienne środowisko. Jedne byłu jaśniejsze i zielonkawe, inne bardziej brunatne. Myślę, że była to kwestia upływu czasu od ostatniej wylinki. Tył głowy jest pokryty regularnie rozmieszczonymi ciemnymi kropkami.
(foto Ewa Miłaczewska) |
|
To skrzelotchawki. Boczne żyłki odgałęziają się od środkowej pod kątem ostrym. Środkowa żyłka biegnie tu wzdłuż linii falistej. Na szpiczasto zakończonych skrzelotchawkach nie ma żadnych ciemnych pasów.
(foto Ewa Miłaczewska) |
| Galeria zdjęć |
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
| Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI. |