Pałątka południowa
Lestes barbarus


Rozmiary: Długość ciała Lestes barbarus wynosi do 45 mm
Rozpiętość skrzydeł dochodzi do 58 mm
Czas występowania
imagines:
Początek VI do drugiej połowy x
Obszar występowania: Lestes barbarus są ważkami występującymi w całej Polsce, jednakże w znacznym rozproszeniu — z tym, że w północnej części kraju występują jeszcze rzadziej i bardziej lokalnie niż na pozostałym obszarze
 
 

NA SKRÓTY
Występowanie
Biotop
Samiec
Samica
Zachowania rozrodcze
Galeria zdjęć

Zdjęcia: Grzegorz Brynda
Paweł Buczyński
Paweł Jędryczak
Agata Jirak-Leszczyńska
Piotr Mikołajczuk
Ewa Miłaczewska
Marek Miłkowski
Krzysztof Pakuła
Agnieszka Tańczuk
Piotr Zabłocki
Tekst: Ewa Miłaczewska
© Ewa Miłaczewska

 

Występowanie
 
Występowanie Lestes barbarus w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce

1 — obszar występowania rozproszonego

2 — obszar występowania lokalnego, rzadkiego

3 — punkt, w którym wykonano zdjęcia:
GB — Grzegorz Brynda — Ząbki koło Warszawy
PBu — Paweł Buczyński — Kulczyn, pow. włodawski i Słowiński Park Narodowy
PJ — Paweł Jędryczak — Gdynia, Kępa Redłowska
AJL — Agata Jirak-Leszczyńska — Puszcza Niepołomicka
EM — Ewa Miłaczewska — Wola Polska i okolice, pow. Mińsk Mazowiecki
MM — Marek Miłkowski — Radom
PM — Piotr Mikołajczuk — Wola Polska i okolice, pow. Mińsk Mazowiecki
KP — Krzysztof Pakuła — Klaudyn, zachodnie obrzeża Warszawy
AT — Agnieszka Tańczuk — Ewopole, Lubelszczyzna
PZ — Piotr Zabłocki — Piaskownia Grabówka woj. opolskie
 
 
Biotop
Pałątki południowe Lestes barbarus w lipcu pojawiają się nad naszym oczkiem wodnym. Jak wszystkie pałątki lubią ciepłe wody stojące, które występują w płytkich, nagrzanych słońcem zbiornikach. Rozwój ich jednak nastepuje najpewniej na pobliskich podmokłych łąkach.

 
Sztuczne, uszczelnione folią oczko wodne na działce rekreacyjnej (UTM EC49) położonej na gruntach wsi Wola Polska w pow. Mińsk Mazowiecki. Tu pojawiały się wszystkie gatunki pałątek i wszystkie składały jaja.
(foto Ewa Miłaczewska)
Podmokłe łąki (UTM EC49) nieopodal naszej działki (powiat Mińsk Mazowiecki), na których widuję latem pałątki. Możliwe, że potrafią przewidzieć pojawienie się tu większych ilości wody wiosną i składają jaja w pędy rosnących tu roślin.
(foto Ewa Miłaczewska)

 
Podmokłe łąki w Klaudynie ( na styku UTM DC89 i DC99) na zachodnim skraju Warszawy koło wschodniego brzegu Puszczy Kampinoskiej.
(foto Krzysztof Pakuła)
Jeziorko pod lasem w Ząbkach (UTM EC09) pod Warszawą.
(foto Grzegorz Brynda)

 
Niewielki zbiorniczek na łąkach nad rzeką Mleczną w północnej części Radomia (UTM EB19).
(foto Marek Miłkowski)
Podmokłe łąki w dolinie rzeki Kosówki w Radomiu (UTM EB09).
(foto Marek Miłkowski)

 
Gdynia — rezerwat Kępa Redłowska (UTM CF44).
(foto Paweł Jędryczak)
Piaskownia z kilkoma niewielkimi zbiornikami (UTM CA07) koło miejscowości Grabówka na opolszczyźnie.
(foto Piotr Zabłocki)

 
Samiec
 
Lestes barbarus są ubarwione zielono, jaśniejsze od spodu z wierzchu pełne zielonego blasku, który z wiekiem nabiera czerwono-miedzianego koloru. Samce pałątek południowych nie różnią się ubarwieniem od swych partnerek, co będzie można zobaczyć dalej. Zdjęcie zrobiono 30 lipca 2005 r. w Woli Polskiej pow. Mińsk Mazowiecki (UTM EC49).

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Samiec L. barbarus w pozycji spoczynkowej. W spoczynku wszystkie pałątki trzymają skrzydła w pozycji „delta”, Tu widzimy najbardziej charakterystyczną cechę tego gatunku — dwubarwne pterostigmy. Oczy tych pałątek i to zarówno samic, jak i samców, są zielone. Tył głowy jest żółtozielony.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Samiec L. barbarus napotkany 13 sierpnia 2018 r. na obszarze piaskowni w Kulczynie (UTM FB69) w powiecie włodawskim, w województwie lubelskim.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Samiec L. barbarus napotkany 18 sierpnia 2022 r. na obszarze piaskowni Ewopole w powiecie świdnickim, gmina Trawniki (UTM FB46) na Lubelszczyźnie.

(foto Agnieszka Tańczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Samiec napotkany 24 sierpnia 2018 r. na obszarze Mierzei Gardnieńskiej w okolicy Białej Góry (UTM XA36) podczas XV Sympozjum Sekcji Odonatologicznej.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
U obu płci skrzydła mają pterostigmy dwubarwne.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
Tułów L. barbarus jest z wierzchu metalicznie zielony, od spodu jasnozielony, matowy. Pomiędzy tymi dwoma odcieniami zieleni biegnie linia graniczna bez żadnych ząbków. Szew humeralny szeroki, jasnozielony. Nogi są po wewnętrznej stronie żółte, po zewnętrznej ich stronie biegnie czarny pas. Szczecinki na nogach są czarne. Na tym zdjęciu doskonale widoczny jest też wtórny aparat kopulacyjny.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
Na tym zdjęciu wspaniale widać białe przydatki analne samca.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tu widzimy przydatki w powiększeniu. Białe są zarówno zewnętrzne narządy o kształcie cęgów, jak i krótkie narządy wewnętrzne. Białe, pokryte woskowym pudrem są także boki segmentów 9 i 10 odwłoka. Niebieska plamka na środku dziesiątego segmentu to efekt spowodowany przechodzącym przez kuleczki wosku światłem. Zrudziały wierzch odwłoka wskazuje na starszy wiek ważki. Aby zobaczyć, czym różnią się od narządów innych pałątek zajrzyj na stronę Pałątka Lestes.

(foto Piotr Mikołajczuk)
 
 
Samica
 
Odcień zieleni tych ważek jest zbliżony do koloru traw, wśród których chętnie przebywają i są wówczas właściwie niewidoczne. Na trawach i gałązkach krzewów znajdowałam je zwykle dość przypadkowo. Często dopiero po zauważeniu jakiegoś ich ruchu lub błysku światła na skrzydełkach. Na zdjęciu widać wyraźnie walwy i pokładełko, którym samica będzie składała jaja w tkanki roślin.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ta sama samiczka Lestes barbarus moment później wkłuwa jaja w liść pałki wąskolistnej Typha angustifolia.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Samica Lestes barbarus napotkana 27 sierpnia 2022 r. w piaskowni Ewopole na Lubelszczyźnie, powiat świdnicki, gmina Trawniki (UTM FB46).

(foto Agnieszka Tańczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Samica Lestes barbarus napotkana 22 czerwca 2019 r. nad zbiornikiem na łące w dolinie rzeki Drwinki (UTM DA54), podczas XVI Sympozjum Sekcji Odonatologicznej w Puszczy Niepołomickiej.

(foto Agata Jirak-Leszczyńska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tu widzimy narządy analne i rozrodcze samicy Lestes barbarus. Aby zobaczyć, czym różnią się od narządów innych pałątek zajrzyj na stronę Pałątka Lestes.

(foto Krzysztof Pakuła)
 
Głowa samicy Lestes barbarus z żółtą potylicą. Żółtą potylicę mają obie płcie tylko dwóch pałątek — barbarus i virens, natomiast tylko barbarus mają dwubarwne pterostigmy. Charakterystyczne przedplecze (przedtułów, pronotum), za które samiec chwyta samicę w celach rozrodczych.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
Tu udało się uchwycić mieniącą się w słońcu samiczkę Lestes barbarus od strony grzbietowej. Widzimy, że jej narządy analne są podobnie jak u samca białe. Łatwo było tym pałątkom robić zdjęcia nawet z odległości 5 cm, bo te urocze istoty robiły wrażenie jakby zamarły w bezruchu. Miały przy tym minę mówiącą „tylko ci się zdaje, że mnie widzisz, tak naprawdę mnie tu wcale nie ma”. Tak zachowywały się i zielonookie samce i również zielonookie samice.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
22 czerwca 2014 r. nad rzeką Mleczną w Radomiu. Młoda samica z niewybarwionymi pterostigmami na szklistych jeszcze skrzydłach.

(foto Marek Miłkowski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Zachowania rozrodcze
 
Zdjęcie obok przedstawiaja kopulację Lestes barbarus w charakterystycznej dla ważek pozycji serduszka. I widać teraz, że samiec i samica są identyczne jeżeli chodzi o ubarwienie. Zdjęcie zrobione 18 sierpnia 2022 r. w piaskowni Ewopole na Lubelszczyźnie, powiat świdnicki, gmina Trawniki (UTM FB46).

(foto Agnieszka Tańczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tandem Lestes barbarus. Zdjęcie zrobione 18 sierpnia 2022 r. w piaskowni Ewopole.

(foto Agnieszka Tańczuk)
 
A to jest zdjęcie tandemu przygotowującego się do składania jaj tuż obok czającej się samicy pająka krzyżaka. Skończyło się to zresztą źle dla pajęczycy — wstyd przyznać — za moją przyczyną. Siedziała na tym usychającym pędzie kwiatowym niebieskiego irysa syberyjskiego kilka dni i wiele drobnych ważek musiało salwować się ucieczką w ostatniej chwili. Za polowanie na moje ulubienice dostała w końcu pstryczka, wpadła do wody i stała się łupem żaby. Ano, kto mieczem wojuje...

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tandem L. barbarus napotkany 13 sierpnia 2018 r. na obszarze piaskowni w Kulczynie (UTM FB69) w powiecie włodawskim, w województwie lubelskim.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Również 13 sierpnia 2018 r. na obszarze piaskowni w Kulczynie — tandem odpoczywający w trakcie składania jaj.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Para Lestes barbarus napotkana 18 sierpnia 2022 r. w piaskowni Ewopole na Lubelszczyźnie, powiat świdnicki, gmina Trawniki (UTM FB46).

(foto Agnieszka Tańczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Inna para napotkana w tym samym miejscu i czasie.

(foto Agnieszka Tańczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Dwie pary zgodnie składające jaja w trzcinę 18 sierpnia 2022 r. w piaskowni Ewopole.

(foto Agnieszka Tańczuk)
 
 
Galeria zdjęć

 
20 sierpnia 2010 roku — samica napotkana w okolicach Klaudyna na zachodnim skraju Warszawy w pobliżu Puszczy Kampinoskiej.
(foto Krzysztof Pakuła)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
20 sierpnia 2010 roku — samica sfotografowana w okolicach Klaudyna na zachodnim skraju Warszawy w pobliżu Puszczy Kampinoskiej.
(foto Krzysztof Pakuła)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
18 sierpnia 2007 roku — samiec sfotografowany w Woli Polskiej pow. Mińsk Mazowiecki (UTM EC49).
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
18 sierpnia 2007 roku — samiec sfotografowany w Woli Polskiej pow. Mińsk Mazowiecki.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
18 sierpnia 2007 roku — samica sfotografowana w Woli Polskiej pow. Mińsk Mazowiecki.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
20 sierpnia 2010 roku — samica sfotografowana w Ząbkach koło Warszawy (UTM EC09).
(foto Grzegorz Brynda)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
18 lipca 2007 roku — samiec sfotografowany w Woli Polskiej pow. Mińsk Mazowiecki.
(foto Ewa Miłaczewska)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
23 lipca 2007 roku — samica z Woli Polskiej pow. Mińsk Mazowiecki.
(foto Ewa Miłaczewska)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
1 sierpnia 2005 roku — samica napotkana nad oczkiem na działce w Woli Polskiej pow. Mińsk Mazowiecki.
(foto Ewa Miłaczewska)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
2 sierpnia 2005 roku — również samica z Woli Polskiej pow. Mińsk Mazowiecki.
(foto Ewa Miłaczewska)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.


Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.

Porównanie wszystkich pałątek spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: PAŁĄTKA LESTES.