|
Strona główna |
Ważki-menu | Słownik | Etapy życia | Drapieżnictwo | Historia | Odonatrix | Literatura | Linki |
|
Od autorki |
Systematyka ważek |
Budowa ważki |
Zachowania rozrodcze |
Procesy życiowe |
Czas lotów |
Ważki dużych miast |
Wasze obserwacje |
Ważki w filatelistyce |
|
Pałątka pospolita
Lestes sponsa |
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
| Samiec | |
|
Ten samiec L. sponsa siedzi w typowej dla wszystkich pałątek pozycji. Skrzydła podczas spoczynku trzyma w pozycji „delta”, lekko rozchylone i skierowane do tyłu. Niebieski kolor u pałątek spowodowany jest występowaniem warstwy woskowego, pudrowego nalotu, w rzeczywistości bezbarwnego, ale pozornie nabierającego niebieskiej barwy pod wpływem załamania i interferencji promieni świetlnych. Wierzchnia strona tułowia i odwłoka zabarwiona jest na zielono i jest to zabarwienie strukturalne, co oznacza, że światło odbijane jest w mikroskopijnych strukturach ciała o kształcie wąskich listewek. Efektem jest metaliczny blask. Na końcu odwłoka znajdują się narządy analne, służące do chwytania samicy podczas kopulacji i składania jaj. U Lestes sponsa są one czarne. Żwirownia koło Międzyrzeca Podlaskiego (UTM FC25). (foto Piotr Mikołajczuk) |
|
Tu jeszcze raz samiec L. sponsa w pozycji spoczynkowej, tym razem widoczny od strony grzbietowej. Widzimy niebieskie segmenty 1 i 2 oraz 9 i 10. Charakterystyczne są również ciemne jednobarwne pterostigmy.
Początkowo samotne jeszcze samce utrzymują niewielkie rewiry, ale odległość około 70 cm od kolegi z własnego gatunku jak i od kuzyna - Lestes dryas stanowi odległość bezpieczną, wystarczającą, aby nie przepędzały się nawzajem. Po zdobyciu samicy, podczas składania jaj, żadna odległość nie jest już istotna, co zostanie dalej pokazane. (foto Piotr Mikołajczuk) |
|
Samiec sfotografowany 3 sierpnia 2022 r. w Rezerwacie Jezioro Orchowe (UTM FC70), w pow. włodawskim.
(foto Agnieszka Tańczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samiec z nad działkowego oczka wodnego w Woli Polskiej. Zdjęcie wykonano 18 lipca 2005 r. (UTM EC49).
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samiec widziany z boku, sfotografowany 29 września 2021 r. Zbiornik Świerklaniec (UTM CA58).
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samiec widziany z boku, sfotografowany 3 sierpnia 2017 r. Żyglinek, dzielnica Miasteczka Śląskiego (UTM CA59).
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Młody samiec sfotografowany 13 czerwca 2018 r w Gdyni w dzielnicy Dąbrowa (UTM CF33). Na jego jesccze całkowicie zielonym odwłoku zaczyna się pojawiać dopiero ślad pudrowego nalotu.
(foto Peter Senn) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Na tym zdjęciu widzimy bok tułowia młodego samca L. sponsa i pierwsze cztery segmenty odwłoka. Na tułowiu widzimy linię graniczną między częściami metalicznie zielonymi a jasnym, matowym spodem. Linia ta ma niewielki ząbek. Pod spodem drugiego segmentu odwłoka możemy zaobserwować niewielkich rozmiarów wtórny aparat kopulacyjny. Oczy młodego samca są beżowe.
(foto Peter Senn) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu widzimy bok tułowia dojrzałego samca L. sponsa. Na tułowiu, przedtułowiu i pierwszych dwóch segmentach odwłoka pojawił się niebieski pudrowy osad. Ząbek wyraźny na zdjęciu wyżej, tu niemal znikł przykryty pudrem. Oczy dojrzałego samca są niebieskie. Żwirownia koło Międzyrzeca Podlaskiego (UTM FC25). (foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Głowa samca widziana od tyłu. Widzimy też niebieski przedtułów i szyję z wyrostkami służącymi do blokowania głowy — o czym szerzej na stronie Budowa ważki. Zdjęcie wykonane w Uhercach Mineralnych (UTM FV07).
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Na tym zdjęciu widzimy narządy analne samca; wewnętrzne — proste, długie, ciemne; zewnętrzne — w kształcie cęgów z dużymi ząbkami od strony wewnętrznej. Aby porównać je z narządami Lestes dryas kliknij tu. Narządy analne Lestes dryas wewnętrzne w kształcie bucików zobaczymy na wyskakującym okienku. Są to narządy młodego samca, stąd na końcu odwłoka nie widzimy niebieskich dwóch segmentów.
(foto Andrzej Kucharski — L. sponsa / Peter Senn — L. dryas) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Samica | |
|
7 sierpnia 2020 r. w Orelcu (UTM FV07) w woj. podkarpackim. Samica Lestes sponsa od samca różni się całkowicie zielonym ubarwieniem. Wierzch jej ciała jest metalicznie ciemnozielony; zaś spód matowy, jasnozielony, za młodu niemal słomkowy. Oczy samicy są jasnobrązowe. Nie występuje na jej ciele barwa niebieska charakterystyczna dla samców, jedynie samice androchromatyczne ją mają, co pokazane jest dalej. (foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
30 czerwca 2019 r. nad zbiornikiem Świerklaniec (UTM CA58). (foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
30 czerwca 2019 r. Ta sama samica, co wyżej, sfotografowana od strony grzbietowej. (foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
19 czerwca 2019 r. Samica sfotografowana nad zbiornikiem Świerklaniec (UTM CA58). (foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ta z kolei prezentuje narządy rozrodcze od spodu. Zdjęcie wykonano nad Toporowym Stawem Niżnim (UTM DV25).
(foto Jarosław Wenta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Na tym zdjęciu widzimy bok tułowia samicy Lestes sponsa, aby porównać gp z tułowiem samicy Leses dryas kliknij tu. W obszarze zaznaczonym czerwonym kółkiem widzimy zabarwienie sternitu śródtułowia (patrz Budowa ważki) samice Lestes sponsa na sternicie śródtułowia mają tylko malutką metalicznie zieloną plamkę. Sternit Lestes dryas jest natomiast w znacznym stopniu barwy metalicznie zielonej.
U samców tułowia wcześnie pokrywają się niebieskim pudrem, co utrudnia porównania.
(foto Andrzej Kucharski — L. sponsa / Robert Łuczak — L. dryas) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu mamy cechę charakterystyczną dla samic Lestes sponsa. Są to dwie plamki w kształcie ćwiartek koła umieszczone na pierwszym segmencie odwłoka. Samice Lestes dryas mają też dwie plamki, ale w kształcie prostokątów. Klikając tu możemy porównać znaki na odwłokach obu gatunków.
(foto L. dryas i L.sponsa Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Głowa, szyja i przedplecze. Widoczne tu wyrostki, jak ziarenka kaszy, na przedpleczu i szyi służą do unieruchomienia zwykle bardzo ruchliwej głowy, co jest istotne podczas kopulacji i lotu w tandemie.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Zdjęcie portretowe samicy Lestes sponsa.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Na tym zdjęciu widzimy narządy rozrodcze samicy Lestes sponsa. Aby porównać je z narządami Lestes dryas kliknij tu. Narządy rodne Lestes sponsa są jaśniejsze niż i krótsze. Narządy rodne Lestes dryas wystają poza segment 10. odwłoka. Walwy są dwubarwne, od spodu podkreślone grubą ciemną linią.
(foto Andrzej Kucharski — L. sponsa / Robert Łuczak — L. dryas) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Narządy analne samicy Lestes sponsa są niewielkie, mają kształt trójkątów. Natomiast u Lestes dryas widzimy, jak bardzo pokładełka wystają poza segment 10., a nawet poza narządy analne. Klikając tu możemy porównać narządy analne samic w widoku od strony grzbietowej.
(foto Andrzej Kucharski — L. sponsa / Robert Łuczak — L. dryas) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Jeszcze jedna, tym razem starsza samica z Międzyrzeca Podlaskiego (UTM FC25).
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To też samica z Międzyrzeca Podlaskiego, sfotografowana na początku czerwca 2013 r. — ma ubarwienie androchromatyczne. Spodnia strona tułowia jest, jak u samców, pokryta kuleczkami wosku, powodującymi niebieskie zabarwienie. Również oczy tej samicy są niebieskie, jak oczy samca.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ta sama samica widoczna z góry.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Androchromatyczna samica Lestes sponsa na torfowisku Cierpiatka (UTM CC14), w gminie Ceków Kolonia w pow. kaliskim, sfotografowana 2 września 2022 r. Ona również ma niebieskie oczy i przypudrowany tułów, jak samiec.
(foto Jacek Dumański) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Zachowania rozrodcze | |
|
Para kopulująca nad Stawem Bartno (UTM WT17) w Gryżyńskim Parku Krajobrazowym.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Para kopulująca 14 sierpnia 2010 r. nad Stawem Górnik w Katowicach-Giszowcu (UTM CA66), samica jest androchromatyczna.
(foto Bogusława Jankowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Na zdjęciu obok widać, jak tandem pałątek pospolitych składa jaja. Samica wkłuwa je pod skórkę jakiejś drobnej nadwodnej roślinki. Jaja zimują w miejscu, gdzie zostały złożone i dopiero wczesną wiosną wylęgają się z nich nimfy, które spadają do wody i niemal natychmiast przemieniają się w larwy. Po kilku wylinkach, już tego samego roku latem wylatują imagines. Zdjęcie wykonano w Woli Polskiej (UTM EC49) dnia 30 lipca 2006 r.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
6 lipca 2014 r. Manasterzec żwirownia (UTM EV98).
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu tandem Lestes sponsa składa jaja wkłuwając je pod skórkę skrzypu bagiennego. Doskonale widoczne jest pokładełko i dwubarwne walwy. Zdjęcie wykonano w Woli Polskiej (UTM EC49) dnia 25 lipca 2005 r.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ciemne ślady na pędzie skrzypu wodnego, powstały podczas składania jaj. Po sposobie nakłuwania roślin można poznać, jaka pałątka złożyła w nich jaja. Zdjęcie wykonano w Woli Polskiej (UTM EC49) dnia 25 lipca 2005 r.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Jak blisko siebie dwa tandemy Lestes sponsa mogą składać jaja, pokazuje to zdjęcie. Każda z par ma wprawdzie swój pęd skrzypu, ale odległość między nimi nie przekracza centymetra. Proszę zauważyć, że samce mają złożone nad odwłokiem skrzydełka — dzieje się to z braku miejsca na ich wygodne ułożenie. Zdjęcie wykonano nad leśnym jeziorkiem koło Gęsianki (UTM EC49) pow. Mińsk Mazowiecki dnia 25 lipca 2005 r.
(foto Ewa Miłaczewska) |
| Larwa/wylinka | |
|
W maju 2010 roku Piotr złapał i sfotografował larwę, co do której długo nie był pewien czy jest to Lestes sponsa. Nie do końca ufał zabarwieniu skrzelotchawek. Jest to jednak larwa młoda o malutkich jeszcze zawiązkach skrzydeł.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To natomiast jest starszy osobnik o typowym zabarwieniu. Zdjęcie zrobione było w pierwszej dekadzie czerwca 2010 r. W obu przypadkach widzimy czarny sam koniec skrzelotchawek. Długość ciała larwy wynosi 16–22 mm, długość przydatków analnych: 9–10 mm.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
20 lipca 2007 roku Jarosław Wenta w Brzezinach nad Toporowym Stawem Niżnim sfotografował proces przeobrażenia samca Lestes sponsa. Cykl zdjęć rozpoczyna ta fotografia. Jest ona odwrócona o 90 stopni, aby można ją było maksymalnie powiększyć i porównać z larwą na zdjęciu powyżej. Larwa wspięła się po źdźble trawy i właśnie przez pęknięcie oskórka na grzbiecie zaczęła wydostawać się głowa imago. Larwa ma charakterystyczne, okrągło zakończone skrzelotchawki z trzema ciemnymi pasami. Reportaż z procesu przeobrażenia poniżej w Galerii. (foto Jarosław Wenta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
25 czerwca 2017 roku nad stawem Górnik w Katowicach–Giszowcu. Larwa wspinająca się po suchym patyku celem przeobrażenia. Kolejnych 18 zdjęć tej samicy (aż do odlotu ważki) można obejrzeć na stronie Wasze obserwacje.
(foto Bogusława Jankowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Galeria zdjęć |
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.
Porównanie wszystkich pałątek spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: PAŁĄTKA LESTES. |