|
Strona główna |
Ważki-menu | Słownik | Etapy życia | Drapieżnictwo | Historia | Odonatrix | Literatura | Linki |
|
Od autorki |
Systematyka ważek |
Budowa ważki |
Zachowania rozrodcze |
Procesy życiowe |
Czas lotów |
Ważki dużych miast |
Wasze obserwacje |
Ważki w filatelistyce |
|
Ważka płaskobrzucha
Libellula depressa |
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
| Samiec | |
|
Niespodzianka — nieco przedwcześnie (bo za oknem zimno), w warunkach domowej hodowli u Piotra Mikołajczuka, 9 maja 2010 r. nastąpiło przeobrażenie Libellula depressa. Widzimy tu teneralnego samca, co łatwo poznać po narządach analnych. Z wyjątkiem zielonej (na tym etapie rozwoju) twarzy, całe ciało ważki jest w różnych odcieniach żółci.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
11 maja 2016 r. w Uhercach Mineralnych w woj. podkarpackim. Przeobrażający się samiec już po rozprostowaniu skrzydeł. Twarz już nie jest zielona. Odwłok ciągle jeszcze wygięty.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
11 maja 2016 r. w Uhercach Mineralnych w woj. podkarpackim — pochmurny dzień. Tym razem zdjęcie przedstawia samicę, ale wstawiam je tu, aby pokazać zmiany, które zachodzą podczas procesu przeobrażenia. Na tym etapie samiec i samica różnią się przede wszystkim narządami płciowymi, koloryt jest ten sam. Samica rozłożyła szkliste jeszcze skrzydła, teraz zacznie nabierać barw.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Młody samiec Libellula depressa sfotografowany 6 maja 2018 r. w Nowym Stawie koło Nasutowa, na południowym skraju Kozłowieckiego Parku Krajobrazowego, ok. 10 km na północ od Lublina. Jest ciągle żółty, podobny w ubarwieniu do samicy — co zobaczymy dalej. Narządy analne są charakterystyczne dla samców, w widoku z góry proste, równoległe i krótkie, jednak dłuższe niż u samic. Plamy na skrzydłach już są ciemne, ciemnieje tułów i odwłok.
Na kolejnych zdjęciach będziemy mogli prześledzić proces zmian ubarwienia samca zachodzący z jego wiekiem.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Młody samiec Libellula depressa sfotografowany 5 czerwca 2010 r. na Podhalu. Kolory stają się coraz jaskrawsze...
(foto Jarosław Wenta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Również młody samiec i też sfotografowany 5 czerwca 2010 r. ale na Górnym Śląsku nad Kozim Brodem. Jest żółty, jednak inny od poprzednika. Z czasem pojawiły się na jego odwłoku bezbarwne woskowe kuleczki powodujące wrażenie niebieskiego nalotu (patrz Budowa ważki — zabarwienie), na tym zdjęciu widzimy wczesny etap takiej zmiany. (foto Jakub Liberski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Przepiękny samiec Libellula depressa sfotografowany 6 maja 2018 r. w Nowym Stawie koło Nasutowa. Na odwłoku pojawia się coraz więcej wosku i wygląda on już jak przypudrowany niebieskim pudrem.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samiec Libellula depressa sfotografowany przez Krzysztofa Pakułę 11 lipca 2010 r. w Klaudynie na zachodnim obrzeżu Warszawy i jednocześnie skraju Puszczy Kampinoskiej. Nie oznacza to oczywiście, że widoczne tu zmiany (w stosunku do pokazanych wcześniej zdjęć) zajęły aż miesiąc. Odwłok pokrył się już niebieskim nalotem. Pierwszy i drugi jego segment jest jeszcze żółty, żółte są również górne powierzchnie tułowia. Wszystkie cztery skrzydła mają dużych rozmiarów jasne membranule. Pterostigmy są czarne. (foto Krzysztof Pakuła) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
W oczy rzuca się jaskrawoniebieski odwłok. Zakończony jest on małymi czarnymi narządami analnymi. Tułów Libellula depressa jest brązowy z jasnymi pasami na „plecach”. Na bokach odwłoka często widać, zwłaszcza u osobników młodych, szereg żółtych plamek. Z czasem i one pokrywają się nalotem woskowym. Ważki te mimo swej niewielkiej długości 48 mm wydają się duże. Powoduje to masywny odwłok, proporcjonalnie szeroki tułów i duża głowa. Rozpiętość skrzydeł jest też spora, bo oczywiście powierzchnia skrzydeł musi być odpowiednia, aby unieść stosunkowo duży ciężar ważki. To najbardziej „atletycznie” zbudowana z naszych ważek. Przylatujące nad wodę dojrzałe samce starają się zająć dobre miejsca do obserwowania terytorium. Najczęściej siadają nad wodą na wyniesionych roślinach, a nawet drzewach. Doskonale widzą stąd inne nadlatujące samce, na które reagują atakiem, lub nadlatujące samice, które natychmiast usiłują pochwycić. Aby mieć taką ważkę cały dzień w dobrych warunkach zdjęciowych wystarczy dać jej dość wysoki patyczek wbity w ziemię nad stawkiem. Wystarczy przenosić go z miejsca na miejsce, gdy tylko słońce przestaje go dobrze oświetlać. (foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
W widoku z boku zaczyna być zrozumiała polska nazwa gatunkowa ważki — płaskobrzucha. W stosunku do szerokości odwłoka jego grubość jest naprawdę niewielka. Widzimy tu brązowe oczy i czoło na brązowej głowie oraz brązowy tułów z jasnymi pasami na stronie grzbietowej.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
9 czerwca 2007 r. w miejscowości Rutka-Tartak w pow. suwalskim. Z wiekiem samiec Libellula depressa ciemnieje, zanikają jasne pasy na tułowiu, kolor żółty zastąpiony zostaje brązem. Na odwłoku widzimy liczne zadrapania spowodowane odnóżami samic podczas godów. Występujące na bokach odwłoka żółte plamki zbrązowiały.
(foto Antoni W. Wysowski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samiec napotkany 20 lipca 2021 r. w Ogrodzie Zoologicznym w Zamościu. Jest to już późna data i samiec ten jest stary, choć ma mało zlatane skrzydła. Proszę zwrócić uwagę na piękne walory kolorystyczne tego zdjęcia. (foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Głowa młodego samca Libellula depressa.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Głowa tego samego samca, co wyżej z profilu.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Głowa starego samca.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Pod spodem drugiego segmentu odwłoka znajduje się charakterystyczny wtórny aparat kopulacyjny z dwoma kolcami.
(foto Robert Łuczak) |
|
Narządy analne samca.
(foto Paweł Buczyński) |
| Samica | |
|
W 2018 roku ważki wszędzie pojawiły się dużo wcześniej. Ta samica została sfotografowana 28 kwietnia w Uhercach Mineralnych.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ta samica została sfotografowana 6 maja 2018 r. w Nowym Stawie koło Nasutowa na Lubelszczyźnie.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Piękna, złoto-żółta samica napotkana w Międzyrzecu Podlaskim. Ubarwiona tak jak młode samce, z wiekiem jednak nie nabiera niebieskiego koloru, bo wosk nie wydziela się na powierzchni jej odwłoka w wystarczającej ilości. No chyba, że jest to samica androchromatyczna, co zobaczymy dalej.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu widzimy samicę z boku. Głowa, nogi i tułów tak samo zabarwione jak u samca. Żółty odwłok zakończony malutkimi narządami analnymi. Fotografię wykonano w Lasach Wymysłowskich na Górnym Śląsku (UTM CA58).
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Wspaniałe zdjęcie Jarosława Wenty robione na torfowisku Baligówka na północ od Chochołowa. Bardzo wyraźnie widać jasne żyłki na tle ciemnych plam na skrzydłach, wszystkie pozostałe żyłki są czarne.
(foto Jarosław Wenta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
6 czerwca 2018 r. nad stawem Górnik na katowickim Giszowcu. Na odwłoku tej dość młodej jeszcze samicy zaczyna się pojawiać woskowy puder.
(foto Maria Wiszniowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
28 maja 2018 r. nad stawem Górnik na katowickim Giszowcu. Tu wyraźnie tego pudru przybywa.
(foto Maria Wiszniowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
12 czerwca 2018 r.nad stawem Górnik na katowickim Giszowcu. Odwłok tej samicy stał się już niemal zupełnie niebieski, jak u samca. Nie jest to jednak proces starzenia, a raczej stopniowe wybarwianie samicy androchromatycznej, choć wszystkie stare samice L. depressa są „starymi pudernicami”.
(foto Maria Wiszniowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
29 lipca 2017 roku nad rowem melioracyjnym w Posejnach koło Sejn (UTM FE59). To również samica androchromatyczna — cały jej odwłok pokrył niebieskawy puder — jak na odwłoku samca. Niżej zobaczymy jeszcze jedną taką samicę podczas składania jaj.
(foto Karol Mackiewicz) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To zdjęcie z 11 lipca 2006 roku. To stara samica, wyraźnie zbrązowiała i zszarzała. Kolory ważek zmieniają się przez całe ich życie. Tu nawet pasy występujące na wierzchniej stronie tułowia zupełnie zciemniały i prawie znikły. Nawet jasne żyłki na ciemnym tle plam na skrzydłach wtopiły się w tło. Mimo nieznacznego zapudrowania odwłoka jest to samica gynochromatyczna.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
23 czerwca 2011 r. w okolicach Skarżyska-Kamiennej — to też stara samica.
(foto Elżbieta Kowalik-Szpiech) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Zdjęcie zrobione 14 maja 2009 r. nad rowami okalającymi hałdę węglową KWK Murcki. Porównanie teneralnego samca (na dole zdjęcia) z teneralną samicą, która już zdołała, posuwając się w górę źdźbła, oddalić się od wylinki. Mimo młodego wieku wyraźne są róźnice świadczące o płci ważki.
(foto Paweł Niemiec) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Narządy analne młodej samicy sfotografowanej w Uhercach Mineralnych 28 kwietnia 2018 roku.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
I jeszcze samica L. depressa od spodu.
(foto Krzysztof Przondziono) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Zachowania rozrodcze | |
|
Ważkowate Libellulidae zrzucają jaja na wodę lub rośliny w niej zanurzone. Tu widzimy samicę ważki płaskobrzuchej Libellula depressa, która robi to sama, jednak samiec zwykle znajduje się gdzieś w pobliżu. Początkowo lata nad samicą, później siada na miejscu, z którego może ją dobrze widzieć. Po pewnym czasie samica siada na nadbrzeżnej roślinie i znowu zostaje pochwycona przez samca. Kopulacja powtarza się kilkakrotnie, odbywa się w powietrzu, i składanie jaj trwa dość długo.
Zdjęcie wykonano w Przemkowskim Parku Krajobrazowym podczas Sympozjum Odonatologicznego dnia 18 czerwca 2022 r.
(foto Ewa Rauner_Bułczyńska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Jeszcze jedna samica składająca jaja, sfotografowana przez Krzysztofa Pakułę 26 czerwca 2010 r.
(foto Krzysztof Pakuła) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Androchromatyczna, przypudrowana woskowym pudrem, jak samiec, samica składająca jaja, sfotografowana 28 lipca 2013 r., tym razem w Saksonii w Niemczech.
(foto Karol Frąckowiak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
 |
|
To montaż trzech kolejnych zdjęć wykonanych 18 czerwca 2018 r w Gdyni, w dzielnicy Wiczlino (UTM CF34). Widać na nim kolejne ruchy składającej jaja samicy Libellula depressa. Samica nadlatuje, następnie przypada odwłokiem do powierzchni wody w miejscu, gdzie tuż pod powierzchnią znajduje się jakaś roślina. W tym przypadku nie jest to korzystnie wybrane miejsce, bo w wodzie znajduje się chyba plastikowa torebka. Później ważka unosi się i znowu opada i tak dalej, aż do złożenia wszystkich jaj, lub ponownego pochwycenia jej przez samca.
(foto Peter Senn) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
| Galeria zdjęć |
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.
Porównanie ważek Libellula spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: WAŻKA LIBELLULA. |