Wazki_libellula

Ważka Libellula

To opracowanie ma na celu wykazanie cech wspólnych rodzaju ważka Libellula, a głównie zasadniczych różnic, występujących u trzech spotykanych w Polsce gatunków należących do tego rodzaju.


Rodzina			Ważkowate Libellulidae
	Rodzaj			Ważka Libellula
		Gatunki			Ważka czteroplama Libellula quadrimaculata pospolita w całej Polsce, mało wymagająca
					Ważka płaskobrzucha *Libellula depressa* pospolita w całym kraju, gatunek pionierski
					Ważka ruda Libellula fulva związana głównie z północną i wschodnią częścią kraju, rzadsza od pozostałych

NA SKRÓTY

Biotop

Cechy wspólne

Różnice

Larwy/wylinki

Tekst i tablica poglądowa: Ewa Miłaczewska

Zdjęcia: Ewa Miłaczewska
Piotr Mikołajczuk

© Ewa Miłaczewska

Biotop
Wszystkie trzy gatunki Libellula lubią wody stojące i wolnopłynące. Wszystkie trzy gatunki należą do tzw. aspektu wiosennego. Pojawiają się w początkach maja i zwykle w lipcu spotyka się już tylko stare osobniki.

	L. quadrimaculata jest najmniej wybredna, L. depressa jest gatunkiem pionierskim i zasiedla często zupełnie nowe, ubogie w roślinność zbiorniki wszelkiego typu. Oba te gatunki występują nad moim całkowicie sztucznym oczkiem wodnym na działce rekreacyjnej w powiecie Mińsk Mazowiecki. Oba gatunki rozmnażają się tam. Terytorialne samce wybierają wyższe rośliny nabrzeżne, a nawet wbite w ziemię tyczki bambusowe, jako punkty obserwacyjne. (foto Ewa Miłaczewska)

	W Międzyrzecu Podlaskim jest kilka zbiorników powstałych po eksploatacji żwiru. Największy ma ponad 40 hektarów. Są tam też, oprócz wielkich głębokich zbiorników, obszary bardzo płytkie (wręcz kałuże) o głębokości do 20 cm i bardzo szybko nagrzewającej się wodzie. To właśnie one są ulubionym miejscem rozrodu Libellula depressa, które rzadko i zapewne tylko przypadkowo pojawiają się nad dużymi zbiornikami. Piotr Mikołajczuk spotyka w Międzyrzecu Podlaskim wszystkie trzy gatunki Libellula. (foto Piotr Mikołajczuk)

Cechy wspólne

Wspólną cechą trzech ważek Libellula jest masywna budowa i związana z tym, konieczna dla zapewnienia odpowiedniej nośności dość duża rozpiętość skrzydeł w stosunku do długości ciała. Wszystkie trzy gatunki mają skrzydła zaciemnione u nasady. Tylne skrzydła mają zaciemnione znaczne obszary, przednie niewielkie obszary zaciemnione lub zażółcone. U młodych ważek występują na skrzydłach żyłki czarne i żółte. W dojrzałym wieku głównie czarne. Na znajdujących się u nasady obszarach zaciemnionych — zwykle występują żyłki jaśniejsze. Pterostigmy długie, czarne. U wszystkich trzech gatunków, szczególnie u L. depressa i L. fulva, zabarwienie odwłoków ważek znacznie zmienia się podczas ich życia. Można to wszystko prześledzić na poniższym zestawieniu różnic. Tułowia samic za młodu (a) żółte lub rude, z wiekiem (b) ciemnieją, brązowieją i szarzeją. Tułowia samców przechodzą bardziej zróżnicowane przemiany opisane przy różnicach. Samce Libellula są bardzo agresywne w stosunku do innych samców swojego i nie tylko swojego gatunku. Pary kopulują w locie, jaja składają zrzucając je pojedynczo lub w niewielkich porcjach na wodę. Zwykle odbywa się to w asyscie samca, choć nie w tandemie, jedynie samice L. fulva mogą składać jaja zupełnie samotnie.

Różnice

1. Odwłok samca — u Libellula quadrimaculata za młodu jasnobrązowy z ciemnym końcem (a), u starych okazów szarobrązowy (b), nigdy nie jest pokryty woskowym pudrem; u Libellula depressa za młodu żółty z jaśniejszymi żółtymi plamkami po bokach (a), z wiekiem pokrywa się woskowym nalotem, nadającym mu niebieskie zabarwienie (b); Libellula fulva za młodu rudy z czarnym ząbkowanym pasem wzdłuż linii środkowej (a), z wiekiem pokrywa się szaro-niebieskim nalotem woskowym (b).
	2. Przydatki analne samców: u wszystkich gatunków małe, czarne. U Libellula quadrimaculata nieco dłuższe, rozwarte w kształcie litery „V”. 3. Przydatki analne samic: U Libellula quadrimaculata nieco dłuższe, czarne, równoległe listki, u pozostałych dwóch gatunków bardzo krótkie, sterczące nieco na boki, żółte lub brązowe zależnie od wieku. 4. Skrzydła: L. quadrimaculata u obu płci: zaciemnienia u nasady tylko w rejonie analnym tylnego skrzydła, zażółcenia zarówno na tylnym, jak i przednim skrzydle pomiędzy żyłkami u nasady. Ponadto zaciemnienia występują na wszystkich skrzydłach w rejonie węzełka. Istnieje rzadsza forma praenubila, która ma zaciemnione końce skrzydeł niezależnie od płci — patrz Libellula quadrimaculata. L. depressa u obu płci: duże trójkątne zaciemnia tylnych skrzydeł w rejonie analnym, mniejsze u nasady przednich skrzydeł. L. fulva u obu płci: niewielkie zaciemnienia na przednich i tylnych skrzydłach u nasady. Skrzydła samic mają zaciemnione końce, znacznie rzadziej zdarza się to u samców. (foto: Piotr Mikołajczuk i Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

Larwy/wylinki

Poniżej widzimy larwy wszystkich trzech ważek należących do rodzaju Libellula, występujących w Polsce. Obok nich pokazane są odwłoki na fotografiach wylinek. Wszystkie trzy mają kolce grzbietowe występujące na segmentach 3 lub 4 do 7, 8 lub 9.
	1. Libellula quadrimaculata — Cerci sięgają poza połowę paraproktów. Kolce grzbietowe występujące na segmentach 3–8 są dość niskie, płasko ułożone przy odwłoku. 2. Libellula depressa — Cerci nie sięgają połowy paraproktów. Kolce grzbietowe występują na segmentach 3–7 lub 3–8. Stoją dość płasko, ostatni leży i jest słabo wykształcony. 3. Libellula fulva — Cerci nie sięgają połowy paraproktów. Kolce grzbietowe na segmentach 4–9 stoją dość stromo. (foto: Andrzej Kucharski i Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. Klikając w nazwę ważki w tekście przechodzisz do jej strony, gdzie opisanych jest więcej cech larwy.

Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.