Miedziopierś północna
Somatochlora arctica


Rozmiary: Długość ciała Somatochlora arctica wynosi 45-51 mm
Rozpiętość skrzydeł dochodzi do 70 mm
Czas występowania
imagines:
Połowa V-druga połowa VIII — ciekawostką jest napotkanie
S. arctica 20 IX 2020 r. w Lasach Janowskich
Obszar występowania: Somatochlora arctica to gatunek stwierdzony w południowej i północnej Polsce — patrz mapka, gatunek lokalny i rzadki — chroniony prawem
Ochrona: Somatochlora arctica jest gatunkiem chronionym w Polsce prawem, a ponadto znajdującym się na Czerwonej Liście jako gatunek bardzo wysokiego ryzyka (EN — Endangered), a w Czerwonej Księdze jako gatunek wysokiego ryzyka (VU — Vulnerable).
 
 

   
NA SKRÓTY
Występowanie
Biotop
Samiec
Samica
Zachowania rozrodcze
Larwa/wylinka
Galeria

Zdjęcia: Paweł Buczyński
Bogusław Daraż
Andrzej Kucharski
Anna Kuziora
João Matos da Costa Wiaczesław Michalczuk
Ewa Miłaczewska
Anna Rychła
Agnieszka Tańczuk
Jarosław Wenta
Piotr Zabłocki
Tekst: Ewa Miłaczewska
© Ewa Miłaczewska

 

Występowanie
 
Występowanie Somatochlora arctica w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce

1 — stwierdzone stanowiska i obszary

2 — zasięg potencjalny

3 — obszar poza zasięgiem występowania

4 — punkt, w którym wykonano zdjęcia:
PBu — Paweł Buczyński — Telikały i Hamernia na Roztoczu, Rezerwat „Magazyn” na Polesiu Zachodnim, woj. lubelskie
BD — Bogusław Daraż — Torfowisko pod Zieleńcem w Kotlinie Kłodzkiej
JMC — João Matos da Costa — Narwiański Park Narodowy
AKu — Anna Kuziora — rezerwat Imiełty Ług w Lasach Janowskich
WM — Wiaczesław Michalczuk — bagno Międzyrzeki w Roztoczańskim PN, „Malcowe Bagno” w gm. Susiec, torfowisko koło miejscowości Jacków Ogród w gm. Narol, Torfowisko przy Kaplicznej Górze koło Aleksandrowa
AR — Anna Rychła — rezerwat Mętne i rezerwat Słowińskie Błota na Pomorzu
JW — Jarosław Wenta — torfowisko Baligówka na Podhalu
AT — Agnieszka Tańczuk — Telikały, woj. lubelskie
PZ — Piotr Zabłocki — rezerwat Kamieniec, woj. opolskie
 
 
Biotop
Somatochlora arctica zasiedla szczególnie chętnie śródleśne torfowiska wysokie. Gatunek trudny do wykrycia. Larwy rozwijają się w niewielkich zbiornikach torfowiskowych, zwykle o powierzchni mniejszej niż 1 m² — w oczkach wodnych zawieszonych w ple sfagnowym, zalanych dolinkach między kępami torfowców, rozlewiskach na okrajkach torfowisk wysokich, rzadziej starych rowach melioracyjnych lub dołach potorfowych. Miejsca te są najczęściej całkowicie zarośnięte torfowcami i częściowo ocienione przez sosny. Zazwyczaj są porośnięte przez zespoły z dominacją Carex lasiocarpa (turzyca nitkowata) lub szuwary z dominacją situ Juncus sp. — patrz Czerwona Księga Zwierząt — Bezkręgowce.

 
Torfowisko przejściowe koło wsi Hamernia (UTM FA59), gm. Józefów, pow. biłgorajski, woj. lubelskie.
„To miejsce wysychające, wiosną woda pewnie stała, ale teraz było tylko mokre Sphagnum. Larwy S. arctica mogą żyć w takim mokrym Sphagnum, w odróżnieniu od większości ważek wymagających choćby odrobiny wody. Takie warunki wręcz sprzyjają S. arctica, bo "wykaszają" inne gatunki, więc ograniczają konkurencję. Dla przykładu — właśnie w Hamerni, 18 czerwca 2015 roku widziałem tylko jeden gatunek, właśnie S. arctica. Nic innego nie latało nawet na drogach w promieniu kilometra. Inna rzecz, że to balans na cienkiej linie, bo wystarczy, że będzie jeszcze trochę suszej, i całą populację S. arctica też szlag trafi...”
(foto i tekst Paweł Buczyński)
Torfowisko koło miejscowości Jacków Ogród (UTM FA67) gm. Narol — siedlisko znajduje się w woj. podkarpackim.
W Puszczy Solskiej miejsca takie zazwyczaj są torfowiskami wysokimi, pozbawionymi oczek wodnych. Wiaczesław Michalczuk obserwował tu 10 lipca 2010 r. S. arctica obojga płci, a samice były bardzo zainteresowane jego obecnością, a raczej pozostawionymi przez niego śladami w torfie, gdzie szybko pojawiała się woda.
(foto Wiaczesław Michalczuk)

 
Podmokła łąka na obrzeżu torfowiska Baligówka (UTM DV17) — to właśnie tu udało się spotkać tę rzadką ważkę.
(foto Jarosław Wenta)
To zdjęcie jest również robione na Torfowisku Baligówka. S. arctica lubią stanowiska z mchami torfowcami i turzycami. Na takich stanowiskach spotyka się samice składające jaja, wystarcza im maleńki, nawet okresowo wysychający akwenik, który to okres larwy są w stanie przetrwać w głębszych, wilgotnych warstwach mchu z rodzaju Sphagnum. Cykl życiowy dwu- lub trzyletni. Samice obserwowane są najczęściej podczas składania jaj na zalanych wodą płatach torfowców.
(foto Jarosław Wenta)

 
Larwy Somatochlora arctica stwierdzono w kanale śródleśnym na obszarze rezerwatu Kamieniec (UTM CB03) w Nadleśnictwie Olesno. Jest to dotychczas jedyne stanowisko znane z województwa opolskiego. Kanał ten, jeden z wielu, położony jest w 70–letnim borze bagiennym i niemal całkowicie porośnięty jest torfowcami Sphagnum sp. z niewielkim udziałem turzyc Carex sp.
(foto Piotr Zabłocki)
Torfowisko w Narwiańskim Parku Narodowym. Pośród widocznych tu turzyc znajdują się oczka porośnięte torfowcami. Nisko nad turzycami latają patrolujące samce Somatochlora arctica.
(foto João Matos da Costa)

 
Larwy Somatochlora arctica stwierdzono też w kanale śródleśnym na obszarze bagiennego rezerwatu Słowińskie Błota (UTM WA92) położonego 8 km na południowy wschód od Darłowa, w woj. zachodniopomorskim.
(foto Anna Rychła)
Rozwój S. arctica został też potwierdzony znalezieniem wylinek w rezerwacie przyrody Mętne (UTM XV76), w Borach Tucholskich, w woj. pomorskim.
(foto Anna Rychła)

 
Rezerwat Torfowisko pod Zieleńcem (UTM XR07) w Kotlinie Kłodzkiej.
(foto Bogusław Daraż)
Torfowisko pod Zieleńcem — w takich maleńkich zbiorniczkach wody żyją larwy Somatochlora arctica.
(foto Bogusław Daraż)

Florystyczny rezerwat przyrody Magazyn (UTM: FC80) w Lasach Sobiborskich, na Polesiu Zachodnim to nowe stanowisko Somatochlora arctica. Torfowisko typu bardziej roztoczańskiego niż poleskiego, które na wiosnę wyglądało baaaardzo interesująco dla ważek, wszędzie mokro — nic, tylko oczekiwać chmar tyrfobiontów. I dosłownie w ciągu dwóch miesięcy wszystko wyschło tak mocno, że nawet gatunki znane z tolerancji na wysychanie raczej tego nie były w stanie przeżyć, może poza szablakami. Ostatnie resztki fauny rodzimej przetrwały w prezentowanym niżej wykrocie. Zapewne to stanowisko przechodzi cykle od zupełnej suszy do lat mocno mokrych, wskazuje na to roślinność, szczególnie drzewostan. Teraz „sinusoida szoruje o dno”. W latach mokrych fauna torfowiskowa może się odtwarzać, być może nawet jest dość bogata jakościowo i ilościowo. W latach suchych nie rozwija się tu nic lub prawie nic. W szerszej perspektywie — to ładna ilustracja, czym grozi wysychanie związane z ociepleniem, całkowicie niezwiązane z bezpośrednią antropopresją (stanowisko leży w rezerwacie i głęboko w lesie, kilka kilometrów od obszarów zabudowanych, czy meliorowanych). Siedliska wodne na torfowiskach tego typu są wybitnie płytkowodne i wrażliwe na nawet małe wahania poziomu wody, czy ilości deszczy. (tekst z listu P. Buczyńskiego)
Pełen opis badań wykonanych w roku 2017 ukaże się w formie osobnej pracy, która jest dopiero w przygotowaniu do druku. Rezerwat był już wcześniej badany — co opublikowano w artykule „Ważki (Odonata) i chruściki (Trichoptera) rezerwatu „Magazyn” (Polesie Zachodnie)” — nie napotkano jednak wówczas Somatochlora arctica.

 
26 kwietnia 2017 — torfowisko w części zdominowanej przez wełnianki, przed odbiciem roślinności wyższej, z widoczną wodą na powierzchni (głęb. do 10 cm)
(foto i tekst Paweł Buczyński)
18 maja 2017 — torfowisko z kwitnącą wełnianką, podłoże wilgotne, duża część wciąż z wodą na powierzchni
(foto i tekst Paweł Buczyński)

 
19 czerwca 2017 — podłoże wciąż wilgotne, ale już bez wody na powierzchni (próba z torfowiska była wzięta z tzw. wycisku)
(foto i tekst Paweł Buczyński)
19 czerwca 2017 — wykrot wypełniony wodą i „zupą sfagnową”
(foto i tekst Paweł Buczyński)

 
19 czerwca 2017 — okrajek od strony lasu ze zwartymi płatami bagna zwyczajnego
(foto i tekst Paweł Buczyński)
3 sierpnia 2017 — torfowisko suche, między kępami wełnianki widać miejscami białozielone, przesuszone wyraźnie torfowce
(foto i tekst Paweł Buczyński)

 
3 sierpnia 2017 — wykrot w mchami wciąż wilgotnymi, choć bez wody na powierzchni (próba wzięta z tw. wycisku)
(foto i tekst Paweł Buczyński)
21 sierpnia 2017 — ładny obrazek okrajka z bagnem
(foto i tekst Paweł Buczyński)

 
21 sierpnia 2017 — torfowisko w części zdominowanej przez wełnanki, chyba najlepsze zdjęcie ukazujące stopień wyschnięcia podłoża torfowcowego
(foto i tekst Paweł Buczyński)
26 września 2017 — przejście od dominacji bagna do dominacji wełnianki
(foto i tekst Paweł Buczyński)

 
26 września 2017 — woda znów pojawiła się w wykrocie (czemu pomogła kąpiel jakiegoś dzika)
(foto i tekst Paweł Buczyński)
16 pażdziernika 2017 — wody w wykrocie jeszcze trochę więcej, sądząc po kształcie kałuży — żaden dzik więcej się nie skusił
(foto i tekst Paweł Buczyński)

 
Samiec
 
12 czerwca 2021 roku — samiec napotkany na torfowisku koło wsi Telikały położonej w woj. lubelskim, w powiecie biłgorajskim, w gminie Księżpol (UTM FA19).
Szczegółowy opis odkrycia tego stanowiska Agnieszka Tańczuk i Paweł Bojar opisują w artykule zamieszczonym w 17 Tomie czasopisma Sekcji Odonatologicznej PTE Odonatrix — https://odonata.pl/odonatrix/odonatrix_pdf/Odonatrix_17_3.pdf

(foto Agnieszka Tańczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ten samiec również został sfotografowany 12 czerwca, ale w 2022 roku, również na dużym torfowisku koło wsi Telikały. Oserwowano wówczas kilkanaście osobników: samce, kopulacje i samice składające jaja.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
9 czerwca 2007 roku — bagno Międzyrzeki (UTM FB40) w Roztoczańskim Parku Narodowym. Widoczny tu samiec Somatochlora arctica jest właśnie nowoodkrytym gatunkiem na obszarze Parku.
Jest on ciemny, niewielki, wyróżniający się przede wszystkim relatywnie „smukłą talią”.

(foto Wiaczesław Michalczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ten sam osobnik złapany siatką, po to żeby pokazać go z bliska. Widzimy charakterystyczne narządy analne, z których górne wyposażone są w wyraźne ząbki.

(foto Wiaczesław Michalczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
17 czerwca 2007 r. — „Malcowe Bagno” koło miejscowości Zawadki w gminie Susiec (UTM FA69) na Roztoczu Środkowym.
Na drugim segmencie odwłoka znajduje się mało widoczna żółta „obrączka”. Plamki na spodzie 1 i 2 segmentu też są żółte.

(foto Wiaczesław Michalczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
10 lipca 2010 r. — torfowisko koło miejscowości Jacków Ogród w gminie Narol — nowe stanowisko na Roztoczu i w Puszczy Solskiej.
Jeszcze jeden samiec Somatochlora arctica w identycznej pozycji, ale oglądania rzadkich, chronionych ważek nigdy zbyt wiele.

(foto Wiaczesław Michalczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Zbliżenie widzianych z boku narządów analnych samca, z których górne (proste, niepodkręcone, lekko opadające w dół) wyposażone są w charakterystyczne ząbki.

(foto Wiaczesław Michalczuk)
 
Z góry narządy samca mają kształt okrągłych, obłych cęgów, ten kształt jest ważną, kluczową cechą charakterystyczną gatunku.
Możemy też porównać z kształtem prostych narządów analnych samicy widocznych na zdjęciu poniżej.

(foto Wiaczesław Michalczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tego samca sfotografowano w rezerwacie Imiełty Ług (UTM EB91) w Lasach Janowskich 20 września 2020 r. Termin ten jest prawdziwą sensacją, bo jest to miesiąc po dotychczas przyjmowanym zakończeniu lotów przez tę ważkę.
Doskonały stan skrzydeł nie potwierdza starczego wieku ważki... Czyżby było to drugie pokolenie tego gatunku? Wykluczyć tego nie można. Byłoby prościej, gdyby na przykład znaleziono wylinkę, lub byłby to osobnik juwenilny.

Ważkę wypatrzył dziesięcioletni miłośnik ważek Paweł Kuziora, zdjęcie zrobiła jego matka.

(foto Anna Kuziora)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Samica
 
18 czerwca 2015 roku, torfowisko przejściowe koło wsi Hamernia, gm. Józefów, pow. biłgorajski, woj. lubelskie — młodziutka samica Somatochlora arctica siedząca jeszcze przy wylince. To właśnie przeobrażenie na przesuszonym torfowisku opisanym wyżej.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ta sama samica widziana z boku — minutę później wystartowała w swój dziewiczy lot i usiadła parę metrów dalej.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Loty S. arctica kończą się w sierpniu. Te zdjęcia, zrobione przez Jarosława Wentę na torfowisku Baligówka pochodzą z 25 sierpnia 2009 r. On sam pisze — „Ważka siedziała spokojnie ok. 30 cm nad ziemią. Skwapliwie to wykorzystałem i zrobiłem jej kilka zdjęć z góry i od spodu. Od przodu już się nie dało...”

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Widzimy, że jest to ciemnozielona samica miedziopiersi północnej Somatochlora arctica. Ma przejrzyste bezbarwne skrzydła z ciemnymi pterostigmami. Oczy, jak u wszystkich naszych dojrzałych szklarkowatych Corduliidae są zielone i stykają się na niewielkim odcinku. Odwłok jest szerszy na odcinku segmentów 1-3, dalej węższy, walcowaty.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tu widzimy odwłok samicy zakończony przydatkami analnymi — długimi listkami.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na trzecim segmencie odwłoka występują charakterystyczne dla gatunku żółte znaki — wyżej cienka, przerwana obrączka, tuż pod nią dwie prostokątne plamy. Żyłki skrzydeł przeważnie czarne, żyłki kostalne żółtawe. Trójkąty środkowe skrzydeł najczęściej składają się z dwóch komórek — tu w prawym tylnym skrzydle tylko jedna komórka.

Zdjęcie zostało zrobione 20 lipca 2007 r.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Nogi ważki są czarne. Czoło zielone z żółtymi plamkami po bokach i na spodzie, żółte żuwaczki — jak u wszystkich Somatochlora. Zdjęcie tej samicy zrobiono w Narwiańskim Parku Narodowym 7 czerwca 2013 r.

(foto João Matos da Costa)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Spód pierwszych segmentów odwłoka biały, ale na tym tle widoczna jest żółta, odgraniczona ciemną linią obrączka na 3 segmencie.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Takie zdjęcia robione ważce siedzącej na pędzie situ, na wysokości około 30 cm, trzeba robić prawie kładąc się na mokrej ziemi. Trzeba być przy tym bardzo ostrożnym, aby jej nie spłoszyć.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tu strzałka pokazuje miejsce, gdzie znajduje się ujście narządów rozrodczych.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Złapana na Roztoczu 10 czerwca 2007 roku samica Somatochlora arctica. Tu znacznie lepiej możemy się przyjrzeć paskom i plamkom na odwłoku, ale przede wszystkim narządom rozrodczym samicy — pokładełko jest niewielkie, co nie oznacza, że zupełnie malutkie.

(foto Wiaczesław Michalczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Jest ono ustawione ukośnie do osi odwłoka.

(foto Wiaczesław Michalczuk)
 
Jeszcze raz w ujęciu z drugiej strony.

(foto João Matos da Costa)
 
Zupełnie inaczej wygląda niż pokładełko miedziopiersi metalicznej S. metallica, u której jest długie, ostre, ustawione prostopadle w stosunku do odwłoka.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Zachowania rozrodcze
 
Para in copula spotkana 16 czerwca 2013 roku na Torfowisku przy Kaplicznej Górze (UTM FA39) koło Aleksandrowa na Roztoczu.


(foto Wiaczesław Michalczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ta sama para.


(foto Wiaczesław Michalczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Wiaczesław Michalczuk napisał:
S. arctica raczej unika zbiorników wodnych. Na torfowiskach, na których nawet występują zbiorniczki wodne, ważki te latają w strefie pozbawionej lustra wody. Samice składają jaja w silnie uwodniony torfowiec, a nawet obserwowałem składanie jaj bezpośrednio w torf sfagnowy. Nawet to nagrałem — patrz linki poniżej.
Większość stanowisk z tych, które obserwowałem, jest w bezpośrednim nasłonecznieniu. Spotkałem, ale tylko raz, samicę S. arctica w cieniu, ale nie widziałem, żeby składała tam jaja. Samce raczej nie tolerują cienia, podczas patrolu są cały czas w słońcu, a przy chwilowym nawet zachmurzeniu, niemal natychmiast znikają i siadają na drzewach.”

Tu mamy linki do filmików przedstawiających składanie jaj:
http://www.youtube.com/watch?v=j1gaSiWCquI — samice bardzo się interesowały zagłębieniami z wodą, będącymi śladami stóp autora zdjęć.
http://www.youtube.com/watch?v=W-oXuCPFGws — składanie jaj bezpośrednio na torf sfagnowy.
http://www.youtube.com/watch?v=50TIaRLUr70 — na tym filmiku możemy zaobserwować dość długi odpoczynek po składaniu jaj.


(foto i filmy Wiaczesław Michalczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Larwa/wylinka
 
Larwa Somatochlora arctica znaleziona 21 maja 2013 r. na obszarze rezerwatu Kamieniec w Nadleśnictwie Olesno.

Nie posiada ona żadnych kolców, ani grzbietowych, ani bocznych, jej cechą charakterystyczną jest to, że porośnięta jest długim owłosieniem. Długość ciała larwy wynosi 17–20 mm.

(foto Piotr Zabłocki)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
15 czerwca 2013 r. — wylinka Somatochlora arctica znaleziona w rezerwacie Mętne w Borach Tucholskich — tu również brak kolców na odwłoku i owłosienie na górnej jego powierzchni.

(foto Anna Rychła)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
18 czerwca 2015 r. — przeobrażenie na torfowisku koło wsi Hamernia w woj. lubelskim.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Wylinka znaleziona 16 czerwca 2009 roku przez Bogusława Daraża, na obszarze rezerwatu Torfowisko pod Zieleńcem w Kotlinie Kłodzkiej. Zdjęcia poniżej przedstawiają tę samą wylinkę.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Jak już powiedziano wcześniej — kolców bocznych i grzbietowych brak, na ich miejscu występują pęczki szczecinek. Całe ciało, a zwłaszcza odwłok, jest gęsto pokryte długimi i odstającymi włosami.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Piramida analna jest zwykle krótsza od bocznej krawędzi 9 segmentu. Na bokach segmentów występują małe okrągłe łysinki.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Łysinki pokazane strzałkami na rysunku pochodzącym z książki Heidemann H., Seidenbusch R., 2002 — Die Tierwelt Deutschlands. Die Libellenlarven Deutschlands. Goecke & Evers. Keltern.

 
Strona brzuszna szczególnie silnie owłosione ma pleuryty. Włosy na krawędziach 9 segmentu są zazwyczaj krótsze od samego segmentu, najwyżej tej samej długości (w przeciwieństwie do S. alpestris, u której są zwykle dłuższe).

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Owłosione są również zawiązki skrzydeł i głowa.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Oczy są małe, owalne i silnie wystające.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Kształt bródki z szerokimi głaszczkami wargowymi.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Głowa widziana z przodu. Można policzyć ząbki na głaszczku wrgowym, występuje tam zwykle 7–9 ząbków.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Galeria zdjęć

 
26 maja 2011 r. — młody, samiec z niewybarwionymi jeszcze oczami — torfowisko Baligówka na Podhalu.
(foto Jarosław Wenta)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
7 czerwca 2013 r. — samica Somatochlora arctica w Narwiańskim Parku Narodowym.
(foto João Matos da Costa)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
7 czerwca 2013 r. — samica S. arctica w Narwiańskim Parku Narodowym.
(foto João Matos da Costa)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
7 czerwca 2013 r. — ta sama samica.
(foto João Matos da Costa)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
 
Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.

Porównanie wszystkich Somatochlora spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: MIEDZIOPIERŚ SOMATOCHLORA.