Szablak południowy
Sympetrum meridionale


Rozmiary: Długość ciała Sympetrum meridionale to 35 mm
Rozpiętość skrzydeł osiąga 50 mm
Czas występowania
imagines:
Od połowy VI do 1 dekady XI
Obszar występowania: Sympetrum meridionale spotykamy głównie w południowej części kraju lecz tylko do wys. 448 m n.p.m., poza tym efemerycznie, lokalnie i rzadko na obszarze całego kraju — patrz mapka
 
 

NA SKRÓTY
Występowanie
Biotop
Samiec
Samica
Zachowania rozrodcze
Galeria zdjęć

Zdjęcia: Paweł Buczyński
Natalia Kolasińska
Piotr Mikołajczuk
Marek Miłkowski
Maria Wiszniowska
Michał Wolny
Przemysław Żurawlew
Tekst: Ewa Miłaczewska
© Ewa Miłaczewska

 

Występowanie
 
Występowanie Sympetrum meridionale w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce

1 — zasięg stabilny

2 — obszar być może w trakcie kolonizacji

3 — stwierdzenia okresowe i efemeryczne

4 — obszar poza zasięgiem występowania

5 — punkt, w którym wykonano zdjęcia:
PBu — Paweł Buczyński — województwa: małopolskie, podkarpackie i lubelskie,
NK — Natalia Kolasińska — okolice Kalisza
PM — Piotr Mikołajczuk — okolice Międzyrzeca Podlaskiego
MM — Marek Miłkowski — Radom
MWi — Maria Wiszniowska — Katowice
MW — Michał Wolny — Jezioro Otmuchowskie w woj. opolskim
— Przemysław Żurawlew — pow. sieradzki i pow. pleszewski
 
 
Biotop
Szablaki Sympetrum meridionale obserwować można nad płytkimi, ciepłymi zbiornikami wodnymi, głównie antropogenicznymi, takimi jak żwirownie, piaskownie, glinianki i stawy. Wiąże się to przede wszystkim z poszukiwaniem ciepłych miejsc do rozrodu.
Jest to ważka z południa Europy, pojawiająca się w Polsce południowo-wschodniej, na Rzeszowszczyźnie, przedgórzu karpackim, Roztoczu, Lubelszczyźnie, czy Nizinie Sandomierskiej. Rzadko widujemy ją w dalej na północ wysuniętych punktach. Takim wysuniętym na północ miejscem była jednak nawet Mierzeja Wiślana. Ważka ta kolonizuje południową Wielkopolskę i w okolicach Pleszewa i Kalisza widywana jest nawet jesienią. Ostatnie ciepłe lata sprzyjają rozszerzaniu zasięgu występowania ważek południowych w naszym kraju, a więc nawet takie spotkania, jak to w Międzyrzecu Podlaskim — w Polsce wschodniej, na zimnym Podlasiu — stały się możliwe.
 
 
Stawy rybne w Gierałtowicach (UTM CA83), w woj. małopolskim, w pow. wadowickim, w gm. Wieprz.
(foto Paweł Buczyński)
Stawy rybne we wsi Tomice (UTM CA93) w woj. małopolskim, w pow wadowickim.
(foto Paweł Buczyński)

 
Żwirownia w dolinie Raby w Marszowicach (UTM DA 42) w woj. małopolskim, w pow. wielickim, w gm. Gdów.
(foto Paweł Buczyński)
Stawek we wsi Drużków Pusty (UTM DA61) w woj. małopolskim, w pow. brzeskim, w gm. Iwkowa.
(foto Paweł Buczyński)

 
Nieużytkowany staw w dolinie Olszanki w Święcajnach (UTM EA11), w woj. podkarpackim, w pow. jasielskim, w gm. Skołyszyn.
(foto Paweł Buczyński)
Stawy rybne w miejscowości Niemstów (UTM FA47) w woj. podkarpackim, w pow. lubaczowskim, w gm. Cieszanów.
(foto Paweł Buczyński)

 
Piaskownia w Małej Kłodzie (UTM EB89), przysiółku wsi Kłoda, w gm. Kurów, pow. puławskim, woj. lubelskim.
(foto Paweł Buczyński)
Piaskownia w Ignatówce (UTM FB20), w woj. lubelskim, w pow. biłgorajskim, w gm. Biłgoraj.
(foto Paweł Buczyński)

 
Staw w parku pałacowym w Łańcucie (UTM EA 84), w woj. podkarpackim.
(foto Paweł Buczyński)
Jezioro Otmuchowskie (UTM XR49), zaporowy zbiornik retencyjny wybudowany w latach 1928–33 na rzece Nysa Kłodzka, tuż powyżej miasta Otmuchów w woj. opolskim.
(foto Michał Wolny)

 
W połowie sierpnia miejsce nad międzyrzecką żwirownią (UTM FC25), w którym Piotr obserwował jedynego osobnika Sympetrum meridionale wyglądało właśnie tak. Wcześniej była tu dość głęboka kałuża ale niemal całkowicie wyschła, gdzieniegdzie pozostały miejsca z wodą po kostki. Lustro wody stało się z miejsca, z którego robione było to zdjęcie, niewidoczne.
(foto Piotr Mikołajczuk)
„To jest stawik w miejscowości Szałe (UTM CC03) pod Kaliszem, znajduje się on na terenie ogrodów działkowych, ale nie przynależy do konkretnej dzialki — ot, zbiornik wodny pomiedzy poszczególnymi ogródkami” — pisze Natalia Kolasińska. Tu 20 września 2010 r. fotografowała samicę Sympetrum meridionale.
(foto Natalia Kolasińska)

 
Proboszczowice rów niedaleko zbiornika zaporowego Jeziorsko na Warcie, w zachodniej części woj. łódzkiego w powiecie sieradzkim (UTM CC33).
(foto Przemysław Żurawlew)
Glinianka w Nowej Wsi, w powiecie pleszewskim, w woj. wielkopolskim (UTM XT95), gdzie schwytano samicę z pakietem jaj.
(foto Przemysław Żurawlew)

 
Osadnik wód deszczowych w osiedlu Michałów (UTM EB19) jest prostokątnym zbiornikiem o powierzchni ok. 10 a. Przyjmuje wody opadowe z osiedla Michałów, które trafiają tu dwoma kanałami. W zbiorniku osadzają się zanieczyszczenia spływające z ulic. Nadmiar wody uchodzi krytym kanałem do oddalonej o ok. 120 m rzeki Mlecznej.
(foto Marek Miłkowski)
Na gruntach Długojowa i Długojowa Górnego (UTM EB19) istnieje obecnie kilkanaście stawów i sadzawek charakteryzujących się różnym stopniem sukcesji. Część z nich jest ogólnodostępna i na nich przeprowadzono obserwacje. Omawiane dzielnice stopniowo tracą rolniczy charakter.Długojów Górny — staw w lesie łęgowym.
(foto Marek Miłkowski)

 
Samiec
 
12 sierpnia 2007 r. przy brzegu międzyrzeckiej żwirowni Piotr obserwował różne ważki. Wśród wielu szablaków ten jeden wyraźnie się wyróżnia. Jest czerwony i wyraźnie mniejszy od innych. To sprawiło, że Piotr postanowił zrobić mu serię zdjęć, aby móc obejrzeć je w powiększeniu. Wszystkie te zdjęcia zrobił samcowi siedzącemu na tym samym suchym patyku, który najwyraźniej obrał sobie za punkt do relaksu, bo samce Sympetrum meridionale nie wykazują zachowań terytorialnych. Mają natomiast tendencje do migrowania na coraz to nowe obszary.
Szablak ten ma jednolity, pozbawiony szwów tułów o dość jasnej barwie. Jego nogi są czarne z wyraźnym żółtym pasem. Pterostigmy czerwonawe i duże.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na odwłoku nie ma żadnych czarnych plamek ani trójkącików.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Szew między czołem a okiem jest bardzo krótki i mało widoczny.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Teneralny samiec sfotografowany 24 lipca 2017 roku nad stawem Górnik na katowickim Giszowcu. Wyraźny dowód na to, że zbiornik ten został już wcześniej skolonizowany.

(foto Maria Wiszniowska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
30 lipca 2017 roku (również na Giszowcu), młody samiec dopiero zaczyna się wybrawiać.

(foto Maria Wiszniowska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
U tego samca napotkanego 26 sierpnia 2017 r. wybarwianie jest na znacznie wyższym stopniu zaawansowania.

(foto Maria Wiszniowska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
30 sierpnia 2017 r. to już dojrzały samiec.

(foto Maria Wiszniowska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
1 września 2017 r. samce Sympetrum meridionale nad stawem Górnik na Giszowcu były już jaskrawoczerwone.

(foto Maria Wiszniowska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
12 sierpnia 2010 r. szablaki południowe Sympetrum meridionale fotografował w okolicach Proboszczowic w zachodniej części woj. łódzkiego Przemek Żurawlew.
Widzimy samca z jasno brązowymi bokami tułowia bez żadnych widocznych zaciemnień wzdłuż szwów.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Szablak ten charakteryzuje się też szerokimi żółtymi pasami na nogach, które powodują, że widzimy przewagę koloru żółtego nad czarnym.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Narządy analne są żółte, na bokach odwłoka występują zaledwie cieniutkie czarne linie.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Szew między czołem a okiem jest bardzo krótki, cała twarz ważki jasna, a pod drugim segmentem odwłoka widzimy bardzo charakterystyczny kształt wórnego aparatu kopulacyjnego.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na innym zdjęciu zbliżenie wórnego aparatu kopulacyjnego.

(foto Przemysław Żurawlew)
 
Tu jeszcze raz szew między czołem a okiem w zbliżeniu.

(foto Przemysław Żurawlew)
 
 
Samica
 
Samicę fotografował Przemek Żurawlew 17 sierpnia 2010 r. na skraju młodnika sosnowego, na brzegu lasu koło Kaźmierki Starej (UTM XT96) w powiecie pleszewskim. Samica jest piaskowobeżowa, w odróżnieniu od samca ma delikatne znaki na wierzchu i bokach odwłoka. Szwy na tułowiu — podobnie, jak u samca — niemal niewidoczne.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Głowa samicy też ma niemal niewidoczny szew między okiem a czołem.

(foto Przemysław Żurawlew)
 
Głowa i skrzydła samicy sfotografowanej nad stawem Górnk na katowickim Giszowcu dnia 25 września 2018 r. Widzimy tu charakterystyczne, duże, obwiedzione ciemną linią, jasne pterostigmy.

(foto Maria Wiszniowska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Płytka zakrywająca ujście narządów płciowych samicy jest ciaśniej przyciśnięta do odwłoka niż u innych gatunków i ledwo widoczna z boku.

(foto Przemysław Żurawlew)
 
Zdjęcie zostało zrobione 20 września 2010 r. nad małym stawkiem na terenie ogrodków działkowych pod Kaliszem. Jest to jedno z późniejszych stwierdzeń Sympetrum meridionale — choć nie rekordowe, bo takie miało miejsce aż 9 listopada 2008 r. — patrz: Żurawlew P., Pawlak S., Dolata P. T., 2010 — Dane o występowaniu szablaka południowego Sympetrum meridionale (Sélys, 1841) i szablaka przepasanego S. pedemontanum (O. F. Müller in Allioni, 1766) w Południowej Wielkopolsce i na ziemi wieluńskiej. Odonatrix 6(1).

(foto Natalia Kolasińska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Zachowania rozrodcze
 
17 września 2015 roku w miejscowości Wilamowa nad Zbiornikiem Otmuchowskim. Piękne zdjęcie kopulującej pary Sympetrum meridionale.

(foto Michał Wolny)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Para napotkana 30 lipca nad stawem Górnik w Katowicach. Na skrzydłach samca obserwujemy liczne pasożytujące roztocza — wodopójki Hydracarina, samica ma tu tylko jednego takiego „pasażera na gapę”.

(foto Maria Wiszniowska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Galeria zdjęć

 
22 sierpnia 2010 r. — dojrzały samiec Sympetrum meridionale złapany w Tomicach (UTM XT87).
(foto Przemysław Żurawlew)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
22 sierpnia 2010 r. — ten sam samiec, co obok.
(foto Przemysław Żurawlew)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
25 sierpnia 2009 r. — samica z Nowej Wsi (UTM XT85) w powiecie pleszewskim.
(foto Przemysław Żurawlew)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Samiec napotkany 20 sierpnia 2016 roku nad osadnikiem wód opadowych na Michałowie w Radomiu.
(foto Marek Miłkowski)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Dojrzały samiec Sympetrum meridionale. napotkany 20 sierpnia 2016 roku na Długojowie w Radomiu.
(foto Marek Miłkowski)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
20 sierpnia 2016 r. — ten sam samiec, co obok.
(foto Marek Miłkowski)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.


Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.

Porównanie szablaków spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: SZABLAK SYMPETRUM.