|
Strona główna |
Ważki-menu | Słownik | Etapy życia | Drapieżnictwo | Historia | Odonatrix | Literatura | Linki |
|
Od autorki |
Systematyka ważek |
Budowa ważki |
Zachowania rozrodcze |
Procesy życiowe |
Czas lotów |
Ważki dużych miast |
Wasze obserwacje |
Ważki w filatelistyce |
|
Szablak zwyczajny
Sympetrum vulgatum |
|
|
||||||||||||||||||||
| Występowanie | |
|
Występowanie Sympetrum vulgatum w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce
1 — obszar występowania 2 — punkty, w których wykonano zdjęcia:
EBu — Edyta Buczyńska — Zalew Zemborzycki i Pieszowola woj. lubelskie PBu — Paweł Buczyński — Pieszowola woj. lubelskie, Kampinoski Park Narodowy, Gryżyński Park Krajobrazowy BJ — Bogusława Jankowska — Giszowiec, Katowice AK — Andrzej Kucharski — Uherce Mineralne woj. podkarpackie PM — Piotr Mikołajczuk — okolice Międzyrzeca Podlaskiego EM — Ewa Miłaczewska — okolice Woli Polskiej, pow. Mińsk Mazowiecki MM — Marek Miłkowski — Radom KP — Krzysztof Pakuła — Klaudyn koło Warszawy JW — Jarosław Wenta — Witów i Dębno na Podhalu PŻ — Przemysław Żurawlew — Kolonia Obory i Niniew w pow. Pleszew |
| Biotop | |
|
Sympetrum vulgatum to gatunek występujący pospolicie w całym kraju, zasiedla wody stojące wszelkiego typu, również rowy. Jest to jeden z najpospolitszych gatunków ważek występujących w Polsce. Na początku, tuż po założeniu oczka wodnego, napotykałam mniej więcej podobne ilości szablaków zwyczajnych i podobnych do nich szablaków późnych (podobnych) Sympetrum striolatum, będących ważkami typowo pionierskimi. Później, w miarę zarastania oczka, ilość szablaków podobnych zmalała, natomiast szablaków zwyczajnych jest ciągle bardzo dużo. Ważki te pojawiają się tu w lipcu i latają do października — w okolicach, w których je obserwuję — często, z powodu nocnych przymrozków, kończą loty już we wrześniu. |
|
|
Nie muszę szablaków zwyczajnych szukać daleko. Co roku bardzo wiele ich występuje nad naszym oczkiem wodnym, na działce rekreacyjnej Woli Polskiej (UTM EC49) w powiecie Mińsk Mazowiecki. Tak więc fotografuję je prawie nie wychodząc z domu — wszystkie moje zdjęcia zostały na przestrzeni kilku lat wykonane właśnie tutaj. Nie ma też sensu pokazywanie wielu miejsc, w których szablaki zwyczajne obserwowano, bo są one dosłownie wszędzie nad wodami słodkimi, stojącymi i wolnopłynącymi. Występują w miastach, na obszarach parków z wodami. Są najbardziej pospolitymi ważkami. (foto Ewa Miłaczewska) |
| Samiec | |
|
Zdjęcie obok przedstawia młodocianego samca szablaka zwyczajnego, jeszcze niewybarwionego — w tym okresie jest on bardzo podobny do samicy. Tylko cechy płciowe, czyli widoczne na zdjęciu obok narządy analne oraz doskonale tu widoczny wtórny aparat kopulacyjny, odróżniają go od samicy. Czarne nogi z żółtym „lampasem” znakomicie ułatwiają jego oznaczenie, również widoczny na głowie szew między okiem a czołem — o czym będzie za chwilę. (foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Charakterystyczne cechy dojrzałego samca widoczne na tym zdjęciu to: czerwony odwłok; brązowy, jednolicie ubarwiony tułów; czarne nogi z wyraźnym żółtym pasem po zewnętrznej stronie. Część żyłek, w przedniej części skrzydeł, ma brązowoczerwone zabarwienie, pozostałe żyłki są czarne.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
S. vulgatum sfotografowany w Gryżyński Parku Krajobrazowym 21 sierpnia 2015 r. nad Stawem Bartno (UTM WT17).
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samiec Sympetrum vulgatum sfotografowany przez Piotra w Międzyrzecu Podlaskim (UTM FC25) jest jeszcze starszy, dużo ciemniejszy i nieco zszarzały.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Głowa Sympetrum vulgatum widziana z góry. Uherce Mineralne (na styku kwadratów UTM FV07 i FV08) — 28 września 2016.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
21 sierpnia 2015 r. nad Stawem Bartno podczas sympozjum w Gryżynie. Widzimy tu czarny, klinowaty szew między czołem a okiem Sympetrum vulgatum jest cechą decydującą w odróżnianiu dwóch gatunków szablaków. Takiego szwu nie ma Sympetrum striolatum — bardzo do szablaka zwyczajnego podobny.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu szew ten jest jeszcze bardziej widoczny.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu możemy obejrzeć dokładniej, nieosłoniętego skrzydłami samca szablaka zwyczajnego z boku.
Widzimy głowę osadzoną na krótkiej szyi, nogi z żółtym pasem, brązowy tułów i czerwony odwłok zakończony żółtymi narządami analnymi. Po bokach odwłoka widoczne są cienkie czarne linie.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Na zbliżeniu widzimy pierwsze segmenty odwłoka. Na wierzchu 1 i 2 segmentu, jak u wielu szablaków znajdują się czarne znaki; pod spodem, między 1 a 2 segmentem znajduje się wtórny aparat kopulacyjny, który ma kształt charakterystyczny dla każdego gatunku.
Krzyżowanie się gatunków nie następuje ponieważ utrudniają to — po pierwsze kształty narządów analnych, które dobrze chwytają tylko do przedplecze właściwej samicy — po drugie kształty wtórnych aparatów kopulacyjnych, które pozwalają na przekazanie nasienia tylko w ramach własnego gatunku.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Samica | |
|
Młode samice są jasne jak ta, którą widzimy na zdjęciu obok. W moim przypadku odróżnienie jej od innych gatunków jest proste. Występuje tu pięć gatunków szablaków. Ta samica ma żółte pasy na nogach — nie jest więc ani S. sanguineum, ani S. danae. Ma niezażółcone skrzydła i cienką linię czarnych trójkącików na bokach — nie jest to więc samica S. flaveolum. Ma czarny klinowaty szew między okiem a czołem — nie może to być S. striolatum. Pozostaje S. vulgatum. Kropka.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samica gynochromatyczna sfotografowana 27 sierpnia 2017 r. nad Zalewem Zemborzyckim (UTM FB07) koło Lublina.
(foto Edyta Buczyńska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Dojrzała samica sfotografowana w Karczmisku (UTM DC89) w Kampinoskim Parku Narodowym 17 września 2016 roku. Jest zabarwiona na czerwono podobnie, jak samiec — jest to ubarwienie androchromatyczne, jednak występujące bardzo często u tego gatunku.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Na tej fotografii widzimy dojrzałą, także androchromatyczną samicę. Na końcu odwłoka znajdują się żółte narządy analne o kształcie charakterystycznym dla samic.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Oczy samicy są brązowe.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Czoło, nadustek, wargi i żuwaczki są jasne, żółtawe, takie same jak u samca.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To samica widoczna z boku. Tu doskonale widać ujście narządów płciowych, znajdujące się między ósmym i dziewiątym segmentem odwłoka. Zakrywająca je płytka jest odstawiona od odwłoka pod kątem prostym. Obserwacja ta ułatwia odróżnienie samicy S. vulgatum od samicy S. striolatum, która ma tę płytkę znacznie mniej odstawioną (pod ostrym kątem). Różnicę tę można obejrzeć na stronie Szablak Sympetrum.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Koniec odwłoka samic obu podobnych do siebie szablaków na górze Sympetrum striolatum — z płytką ustawioną pod kątem ostrym do odwłoka, a na dole S. vulgatum z płytką odstawioną prostopadle w stosunku do odwłoka.
(foto Ewa Miłaczewska) |
|
I jeszcze raz koniec odwłoka samicy S. vulgatum, na którego końcu widzimy narządy analne.
(foto Jarosław Wenta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Koniec odwłoka samicy S. vulgatum widziany od spodu. Spod płytki zasłaniającej ujście narządów płciowych wysuwają się jaja.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
27 września 2011 r. w Witowie (UTM DV16) na Podhalu. Głowa samicy nie różni się niczym specjalnym od głowy samca. Czarny, klinowaty szew między czołem a okiem jest tak samo widoczny.
(foto Jarosław Wenta) |
| Zachowania rozrodcze | |
|
Często widywałam takie zwisające z zielnych roślin tandemy. Wisiały bez ruchu, nie wiadomo przed kopulacją, czy też po.
(foto Ewa Miłaczewska) |
|
25 sierpnia 2017 r. — para kopulująca w Pieszowoli (UTM FC50) w woj. lubelskim na północnym skraju Poleskiego Parku Narodowego.
(foto Edyta Buczyńska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Inna para również kopulująca w Pieszowoli (UTM FC50) w woj. lubelskim.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Podczas kopulacji samiec trzyma samicę przydatkami analnymi za głowę, tak samo przytrzymuje ją podczas składania jaj.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Para składajaca jaja — samica androhromatyczna. Zdjęcie wykonano w sierpniu 2016 r nad stawem w radomskiej dzielnicy Długojów (UTM EB19).
(foto Marek Miłkowski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Szablaki te, jak wszystkie inne składają jaja początkowo w tandemie — tu widzimy samicę gynochromatyczną. Zdjęcie wykonano 25 sierpnia 2016 roku w Woli Polskiej nad naszym działkowym, sztucznym oczkiem wodnym.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Po pewnym czasie jednak samce decydują się na obserwowanie tego procesu z pozycji siedzącej. Samice kończą składanie jaj samotnie. To ta sama samica gynochromatyczna, co wyżej.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Larwa/wylinka | |
|
Wylinka szablaka zwyczajnego Sympetrum vulgatum wisząca głową w dół na suchym patyku dość daleko od wody napotkana w Międzyrzecu Podlaskim (UTM FC25).
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ta sama wylinka od strony grzbietowej. Długość ciała wynosi 15–19 mm. Kolce boczne segmentu
9 sięgają poza połowę, jednak nie do wierzchołka piramidy analnej. Wylinki w kolorze żółtobrązowym, szarobrązowym lub czarnobrązowym, bez rysunku. Jasna do przezroczystej partia między zawiązkami skrzydeł może być wykształcona wyraźnie i kontrastowo (jak tu) lub słabo, ewentualnie nie występować w ogóle.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Galeria zdjęć |
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.
Porównanie szablaków spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: SZABLAK SYMPETRUM. |