Lecicha pospolita
Orthetrum cancellatum


Rozmiary: Długość ciała Orthetrum cancellatum wynosi ok. 50 mm
Rozpiętość skrzydeł dochodzi do ok. 82 mm
Czas występowania
imagines:
Od początku V do 1 dekady X
Obszar występowania: Orthetrum cancellatum to gatunek występujący w całej Polsce, z wyjątkiem obszarów górskich powyżej 550 m n.p.m.

NA SKRÓTY
Występowanie
Biotop
Samiec
Samica
Zachowania rozrodcze
Larwa/wylinka
Galeria

Zdjęcia: Leszek Bielecki
Paweł Buczyński
Szymon Bzoma
Waldemar Bzura
Marek Gryboś
Paweł Jędryczak
Michał Kaczorowski
Szymon Kubik
Andrzej Kucharski
Piotr Mikołajczuk
Ewa Miłaczewska
Miron Piątek
Krzysztof Przondziono
Maria Wiszniowska
Piotr Zabłocki
Tekst: Ewa Miłaczewska
© Ewa Miłaczewska

 

Występowanie
 
Występowanie Orthetrum cancellatum w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce

1 — obszar występowania

2 — obszar poza zasięgiem występowania

3 — punkty, w których wykonano zdjęcia:
LB — Leszek Bielecki — Brzeg Dolny i okolice
PBu— Paweł Buczyński — Lublin, Zahajki, Kulczyn i Tuligłowy woj. lubelskie oraz Drawieński Park Narodowy
SB — Szymon Bzoma — Wilkowiecko
WB — Waldemar Bzura — Mazurski Park Krajobrazowy
MG — Marek Gryboś — Kraków, Bonarka
PJ — Paweł Jędryczak — Gdynia Dąbrowa
MK — Michał Kaczorowski — Warszawa
SK — Szymon Kubik — Żabie Doły koło Bytomia
AK — Andrzej Kucharski — Uherce Mineralne i Stary Toruń
PM — Piotr Mikołajczuk — Międzyrzec Podlaski i okolice
EM — Ewa Miłaczewska — pow. Mińsk Mazowiecki i pow. Kałuszyn
MP — Miron Piątek — Mikorzyn, pow. koniński, gm. Ślesin
KPrz — Krzysztof Przondziono — Katowice
MWi — Maria Wiszniowska — Katowice
PZ — Piotr Zabłocki — Piaskownia Grabówka w woj. opolskim
 
 
Biotop
Orthetrum cancellatum jest gatunkiem szeroko rozpowszechnionym w całym niemal kraju, w górach nie występuje. Jest to ważka bardzo pospolita. Zasiedla wody stojące wszelkiego typu. Rzadko pojawia się nad wodami wolnopłynącymi. Lubi jeziora i starorzecza, a także zbiorniki antropogeniczne: piaskownie, żwirownie, glinianki, stawy o mało zarośniętych brzegach. Liczne osobniki latają też co roku nad leśnym torfowiskiem w pow. Mińsk Mazowiecki.

 
Tu Leszek Bielecki obserwował lecichy na wysypanej granitowym tłuczniem drodze, prowadzącej do małego jeziorka położonego nieco na zachód od Brzegu Dolnego. W tym tłuczniu ukrywało się kilkanaście ważek. Ale można je było zobaczyć tylko, gdy zrywały się do lotu.

(foto Leszek Bielecki)
A to staw rybny, jeden z wielu, położony niedaleko miejscowości Gołębiówka w powiecie kałuszyńskim na Mazowszu, gdzie obserwowaliśmy razem z Piotrem Mikołajczukiem samce lecichy popspolitej Orthetrum cancellatum latające w patrolu wzdłuż brzegu, razem z samcami lecichy białoznacznej Orthetrum albistylum.

(foto Ewa Miłaczewska)

 
Nad leśnym torfowiskiem, w okolicy wsi Gęsiówka na Mazowszu, co roku widuję lecichy pospolite Orthetrum cancellatum. Bywają lata, w których jest ich tu bardzo dużo.

(foto Ewa Miłaczewska)
Jeziorko w dzielnicy Dąbrowa, w zachodniej części Gdyni, jest największym i najbardziej malowniczym z gdyńskich użytków.
(foto Paweł Jędryczak)

 
Żwirownia w Międzyrzecu Podlaskim, gdzie corocznie Piotr Mikołajczuk obserwuje liczne lecichy pospolite i lecichy białoznaczne.

(foto Piotr Mikołajczuk)
Piaskownia Grabówka w woj. opolskim. W 2011 r. Piotr Zabłocki i Michał Wolny obserwowali w tej piaskowni oprócz O. cancellatum również pozostałe trzy gatunki lecich.
(foto Paweł Jędryczak)

 
Staw na Bonarce w Krakowie — przyklad występowania O.cancellatum w akwenach miejskich.
(foto Marek Gryboś)
Warszawa, Jeziorko Czerniakowskie jest miejscem wystepowania Orthetrum cancellatum, za Jeziorkiem widzimy wielką elektrociepłownię Siekierki.
(foto Michał Kaczorowski)

 
Samiec
 
Wczesnym latem 2005 r. Piotr Mikołajczuk spotkał nad brzegiem międzyrzeckiej żwirowni pierwsze młodociane lecichy pospolite. Tu widzimy młodego samca, który pozwolił sprowokować się do wejścia na dłoń Piotra. Możemy zobaczyć, że jest on barwy żółtej, z czarnymi falowanymi liniami wzdłuż odwłoka. Na to, że nie jest to samica wskazują właściwie tylko narządy analne. Barwa jest dokładnie taka jak u młodych samic.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
8 czerwca 2017 r. na śródleśnej łące w pobliżu miejscowości Rosocha (UTM EE24) w Mazurskim Parku Krajobrazowym. To też młody samiec, ale widzimy, że na jego odwłoku pojawia się już niebieskie pudrowe zabarwienie. Początkowo tylko na czarnych falowanych liniach. Koniec odwłoka pozostaje czarny.

(foto Waldemar Bzura)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
9 czerwca 2012 r. w Uhercach Mineralnych. Woskowe zabarwienie pojawia się następnie pomiędzy tymi liniami. Na boku odwłoka widać jeszcze ślady żółtych plamek nieprzykrytych przez woskowy, niebieski nalot.


(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Młody, jeszcze nieprzystępujący do kopulacji samiec, 5 czerwca 2011 r., Staw Grünfeld (UTM CA56) Katowice.


(foto Krzysztof Przondziono)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
21 czerwca 2008 roku nad Stawami Brustmana (UTM DC99) w Warszawie. Ten samiec już kopulował, czego dowodem są czarne rysy na bokach odwłoka wydrapane kolczastymi odnóżami samic.


(foto Michał Kaczorowski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
17 czerwca 2012 r. nad zalewem w Tuligłowach koło Krasnegostawu. Czoła tych ważek są jasne, oczy dojrzałych samców zielone, tułowie brązowe, z lekko oliwkowym odcieniem. Z boku tułowia nie występują wyraźne pasy barwne, co rózni te ważki od podobnych do nich Orthetrum albistylum. Niebieskie odwłoki zakończone są trzema czarnymi segmentami i czarnymi narządami analnymi.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na początku lipca 2006 r. fotografowałam samce lecichy pospolitej Otrhetrum cancellatum nad leśnym torfowiskiem położonym niedaleko mojej działki, w pobliżu rzeki Rządza i wsi Gęsianka. Było ich tam bardzo wiele i prowadziły walki powietrzne z napastującymi je ważkami czteroplamymi Libellula quadrimaculata i miedziopiersiami metalicznymi Somatochlora metallica.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
U tego samca na pokrytym pudrowym, woskowym, niebieskim nalotem odwłoku pojawiły się już drobne rysy świadczące o tym, że brał on już udział w kopulacji i pokryte ostrymi szczecinkami odnóża samic zostawiły na nim swoje znaki.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Z czasem i górne powierzchnie tułowia pokrywają się woskowym nalotem. To zdjęcie robione w pierwszych dniach sierpnia 2006 r.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
To już dość zlatany osobnik sfotografowany w sierpniu 2006 r.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na przezroczystych skrzydłach widzimy czarne pterostigmy. Na powiększeniu możemy obejrzeć narządy analne z boku.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Leszek Bielecki fotografował w końcu lipca 2005 roku, dojrzałe samce siadające na wysypanej tłuczniem granitowym dróżce, prowadzącej do niewielkiego jeziorka, położonego między Brzegiem Dolnym a Wołowem. Ważki były prawie niewidoczne na tle kamieni, ale płoszone przez zbliżającego się Leszka podfruwały parę metrów i znowu siadały na drodze. W ten sposób mógł je zlokalizować i zbliżać się do nich coraz ostrożniej.

(foto Leszek Bielecki)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Samica
 
Samicę Orthetrum cancellatum spotkałam na naszej działce rekreacyjnej. Po trzech dniach słoty, chłodu i wiatru 7 sierpnia 2005 r. po południu nareszcie wypogodziło się. Trawnik wyglądał żałośnie, było na nim kilkanaście dużych krecich kopców. Postanowiłam silnym strumieniem wody z węża ogrodowego spłukać to błocko z powrotem pod ziemię. Nie zawsze udaje się to za pierwszym razem, trzeba chwilę poczekać aż woda wsiąknie i wrócić do roboty. Właśnie w czasie takiej przerwy zauważyłam, że na mokrej ziemi usiadła ważka — była to całkiem nowa ważka nad naszym oczkiem wodnym.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Była ona spora, bo długości ponad 5 cm i rozpiętości skrzydeł około 8 cm. Niezbyt piękna, szarobeżowa z nieco ciemniejszym rysunkiem po bokach odwłoka.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Zupełnie nie bała się powolutku podsuwanej dłoni.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Po chwili sama weszła na moją rękę.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Mogłam się jej dokładnie przyjrzeć. Ma piękne oliwkowozielone oczy, jasne, kremowe czoło, nadustek, wargę górną i wargi dolne.
Bok tułowia jest szarozielonkawy, pozbawiony jakichkolwiek pasów barwnych. Ciemne szwy są ledwie widoczne. Skrzydła są przejrzyste, bezbarwne, czarno użyłkowane z wyjątkiem żyłki kostalnej i drobnych żyłek w strefie marginalnej każdego skrzydła.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Oczy stykają się na stosunkowo krótkim odcinku. Trójkąt potyliczny jest ciemny. Nogi czarne z szarymi smugami na udach.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Zachowania rozrodcze
 
Tandem Orthrtrum cancellatum nad stawem Górnik na Katowickim Giszowcu sfotografowany 6 czerwca 2018 r.

(foto Maria Wiszniowska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Bardzo ciekawe zdjęcie pary zrobił Szymon Bzoma 5 lipca 2009 roku w Wilkowiecku, miejscowości położonej mniej więcej w połowie drogi z Częstochowy do Wielunia.
Co mnie zainteresowało w tym zdjęciu? Samiec ma dopiero odrobinę niebieskiego, woskowego pudru na odwłoku — co świadczy tylko o tym, że to naprawdę młodzik.

(foto Szymon Bzoma)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
To zdjęcie dojrzałej, kopulującej na gałązkach pary, zrobione zostało 3 czerwca 2011 roku w Mikorzynie, w pow. konińskim, gm. Ślesin.


(foto Miron Piątek)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
13 lipca 2011 r. w Zahajkach na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim, Ten samiec najwyraźniej postanowił połączyć wspólną kolację ze śniadaniem.


(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
6 lipca 2014 r. Żwirownia w miejscowości Manasterzec koło Leska. Para podczas składania jaj — samiec cały czas lata nad samicą nadzorując tę czynność.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Larwa/wylinka
 
29 kwietnia 2010 r. otrzymałam od Piotra takie zdjęcie. Ta larwa jest zagrzebana w mule, widać to właśnie lubi.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ta sama larwa po wypłukaniu, w kuwetce z czystą wodą.
Długość ciała larwy O. cancellatum waha się w granicach 23–29 mm.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na zdjęciu obok widzimy przeobrażenie lecichy pospolitej Orthetrum cancellatum. Młodą ważkę z wylinką ciągle jeszcze łączą, oprócz uwięzionego odwłoka, widoczne tu dwie białe nitki. Są to wewnętrzne wyściółki większych przetchlinek, które także linieją podczas każdego takiego procesu.
Na wylince widzimy obeschnięty muł, świadczy to o tym, że larwa ostatnio przebywała zagrzebana w mule.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ta natomiast larwa żyła na dnie żwirowym i aby się przeobrazić wyszła z wody cała tym żwirem oblepiona.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Przeobrażenie sfotografowane dnia 10 maja 2018 roku koło wsi Kulczyn (UTM FB69) w woj. lubelskim, w pow. włodawskim, w gminie Hańsk.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ta sama ważka, co wyżej 5 minut później. Już wyciągnęła odwłok z wylinki i odwróciła się głową do góry.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Wylinka znaleziona 30 czerwca 2015 roku w Starym Toruniu. Kolce grzbietowe występują na segmentach 3–5 lub 4–6, są niezbyt silnie rozwinięte, dość płaskie — zwłaszcza dwa ostatnie. Na zdjęciu widoczne kolce na segmentach 4–6.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Wylinka widziana z góry.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Piramida analna widziana z góry — jest długa i smukła.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Kształt głowy charakterystyczny dla Orthetrum. Boczne, widoczne tu krawędzie są do siebie równoległe.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Kształt głaszczków wargowych.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Galeria zdjęć

 
Samiec, 5 czerwca 2011 r., Katowice.
(foto Krzysztof Przondziono)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
21 czerwca 2008 r., Warszawa, Stawy Brustmana.
(foto Michał Kaczorowski)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Samiec, 5 czerwca 2011 r., Katowice.
(foto Krzysztof Przondziono)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Samiec, 3 czerwca 2011 r., w Mikorzynie, w pow. konińskim, gm. Ślesin.
(foto Miron Piątek)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Młoda samica, 21 maja 2011 r., podmokłe łąki w okolicach Truskawia, Puszcza Kampinoska.
(foto Michał Kaczorowski)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Młoda samica ze zniekształconymi prawymi skrzydłami, 5 czerwca 2011 r., Katowice.
(foto Krzysztof Przondziono)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Samica, 29 czerwca 2007 r., łąki nad Wisłą w Warszawie, w okolicy Mostu Marii Curie-Skłodowskiej.
(foto Michał Kaczorowski)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Samica, 15 lipca 2009 r., Katowice.
(foto Krzysztof Przondziono)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Samica przy obiedzie, 27 czerwca 2011 r., Zahajki na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim.
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Samiec, 17 czerwca 2012 r., Tuligłowy koło Krasnegostawu w woj. lubelskim.
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.


 
Żabie Doły w okolicy Bytomia, 2 sieprnia 2009 r. Długo oglądałam to zdjęcie i zastanawiałam się, co spowodowało, że ten samiec jest taki łaciaty. Dopiero burza mózgów na forum entomologicznym zasugerowała, że mógł on wpaść w jakąś tłustą plamę na wodzie. Świadczyć o tym wydają się również plamy na skrzydłach.
(foto Szymon Kubik)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Ten sam samiec, co obok w innym ujęciu.
(foto Szymon Kubik)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
13 lipca 2011 r., Staw Grünfeld w Katowicach. Samiec pasiastym odwłokiem. Ten wygląda zupełnie czysto. Zatem przyczyna takiego ubarwienia pozostaje dla nas nadal nieznana. Ciekawe, czy występowanie takich osobników ogranicza się tylko do obszaru Górnego Śląska.
(foto Krzysztof Przondziono)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

To ten sam samiec co obok, kilka minut później przedłuża gatunek. A jeśli to jakiś defekt genetyczny?
(foto Krzysztof Przondziono)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Ten pasiasty samiec został sotografowany 5 sierpnia 2021 r. nad jeziorem Pecnik Mały (UTM WU68) w Drawieńskim Parku Narodowym. Nie ma tu zanieczyszczeń, których można spodziewać się na Górnym Śląsku, nie jest to też cecha charakterystyczna dla obszaru śląskiego. Zdjęcie tej samej ważki zamieściła na facebookowej stronie Ważki w Polsce Agnieszka Tańczuk nazywając ją dowcipnie ZEBRACICHĄ.
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
To piękne zdjęcie przeleżało „w magazynie” nie wiedzieć czemu bardzo długo. Zrobione zostało w Lublinie na Zimnych Dołach przy ulicy Laskowej 11 czerwca 2019 r. Przedstawia samca Libellula depressa siedzącego na górze i samca Orthetrum cancellatum poniżej.
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.


Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.

Porównanie wszystkich lecich spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: LECICHA ORTHETRUM.