|
Strona główna |
Ważki-menu | Słownik | Etapy życia | Drapieżnictwo | Historia | Odonatrix | Literatura | Linki |
|
Od autorki |
Systematyka ważek |
Budowa ważki |
Zachowania rozrodcze |
Procesy życiowe |
Czas lotów |
Ważki dużych miast |
Wasze obserwacje |
Ważki w filatelistyce |
|
Łunica czerwona
Pyrrhosoma nymphula |
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
| Samiec | |
|
Dominującym kolorem w ubarwieniu tych ważek jest kolor czerwony, stąd oczywiście ich polska nazwa. Czerwone są ich odwłoki, paski na śródtułowiu i oczy. Na odwłokach samców, od nasady licząc, 6 pierwszych segmentów to segmenty czerwone, zaledwie odgraniczone od siebie cienkim paseczkiem czarnym. Następne mają przewagę koloru czarnego. Czerwone zabarwienie u łunic z wiekiem ciemnieje i traci swą jaskrawość. Widać również czarne nogi, czarne żyłki skrzydeł i ciemne, czerwonawe pterostigmy. Zdjęcie wykonano 15 czerwca 2007 roku koło wsi Rajbrot (UTM DA61) w woj. małopolskim, w pow. bocheńskim. (foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Powiększenie powyższego zdjęcia. Na bokach i spodzie tułowia występuje kolor żółty, na środkowym pasie ciemniejszy, na zatułowiu jaśniejszy.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samiec znad Toporowego Stawu Niżniego, tu też widać żółte pasy na bokach tułowia. Zdjęcie wykonano 20 lipca 2007 roku.
(foto Jarosław Wenta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Te same cechy, bo to ten sam samiec — brakuje mu lewej przedniej nogi, pozostał tylko odcięty tuż poniżej biodra kikut. Widzimy tu wtórny aparat kopulacyjny na spodzie drugiego segmentu odwłoka i narządy analne na jego końcu.
(foto Jarosław Wenta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Twarz samca Pyrrhosoma nymphula wyglądająca znad suchego patyka. Widzimy, że czerwone z wierzchu oczy od spodu są żółte.
(foto Boguslawa Jankowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Głowa samca Pyrrhosoma nymphula w zbliżeniu.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Jeszcze większe powiększenie.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
„Plecy” tej ważki, czyli czarne tergity śródtułowia połyskują miedzianym blaskiem. Czarne przedplecze otoczone jest czerwoną lamówką.
(foto Jarosław Wenta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Wtórny aparat kopulacyjny samca sfotografowanego 9 czerwca 2017 roku w Orelcu woj. podkarpackie.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Aparat kopulacyjny samca jak wyżej w widoku z boku.
(foto Andrzej Kucharski) |
|
Narządy analne samca są krótkie — górne podobnej długości jak dolne, czerniejące z wiekiem.
(foto Jarosław Wenta) |
| Samica | |
|
Nad Toporowym Stawem Niżnim. Samica Pyrrhosoma nymphula siedzi na gałązce świerka i zjada komarnicę (koziółkę) Tipula sp. Ubarwienie samicy jest również czerwono-czarne z niewielką ilością koloru żółtego. Jednakże na wszystkich segmentach odwłoka pojawia się czarna obwódka. U jej podstawy znajduje się cieniutki żółty pasek. Pasy na tułowiu mogą być jak u samców czerwone i żółte, albo tylko żółte. Przedplecze najczęściej otoczone jest żółtą „lamówką”, ale może ona być czerwona, lub czerwono-czarna. (foto Jarosław Wenta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu widzimy, że „lamówka” wokół przedplecza samicy może mieć nawet trzy kolory.
(foto Jarosław Wenta) |
|
K.D. Dijkstra podaje kilka rodzajów pigmentacji samic Pyrrhosoma nypmhula.
(rys. Dijkstra K.-D., Lewington R., 2006 — Field Guide to the Dragonflies of Britain and Europe) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu widzimy formę typową (f. typica) najczęściej spotykaną. Ma ona wyraźne czarne znaki na końcu każdego segmentu, a poniżej nich, na początku następnego segmentu, cienkie żółte paski. Na segmentach 7-9 występuje zdecydowana przewaga koloru czarnego.
(foto Jarosław Wenta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samica formy typowej sfotografowana 9 czerwca 2013 roku w Podczerwonem na Podhalu. Wzdłuż osi odwłoka biegnie cieniutka czarna linia łącząca wszystkie czarne plamki. Na następnym zdjęciu widać to jeszcze lepiej, bo nie ma tam odbłysków światła.
(foto Jarosław Wenta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To też samica formy typowej sfotografowana 29 maja 2010 roku w Woli Polskiej, na nieco inny kształt czarnych plamek na odwłoku i zdecydowanie czerwone pasy na grzbietowej stronie tułowia.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu widzimy samicę Pyrrhosoma nymphula f. fulvipes, niestety tylko z boku, co nie ułatwia porównania z rysunkiem. Klikając tu możemy porównać zdjęcie z rysunkiem pochodzącym z książki K.-D. Dijkstry. Wyświetlony (ruchomy) rysunek można przesunąć tak, aby oba obrazy były obok siebie. Zdjecie zostało zrobione 12 maja 2005 roku w Woli Polskiej pow. Mińsk Mazowiecki. Jest to forma najbardziej podobna do samca, choć u podstawy każdego segmentu obserwujemy żółty paseczek u samców nieobecny. Czarne plamki na segmentach 2-5 są zredukowane do cienkich kreseczek, segmenty 7-9 są zabarwione z przewagą koloru czarnego. (foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Jeszcze portrecik tej samej samicy z Woli Polskiej. Tu (zwłaszcza po powiększeniu zdjęcia) widzimy wyraźnie łuczkowate kreseczki na pierwszych segmentach odwłoka tam, gdzie u formy typowej występuje czarna plamka.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samica P. nymphula formy fulvipes napotkana 14 maja 2023 r. w Lasach Wymysłowskich w pobliżu Jeziora Świerklaniec (UTM CA58).
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu dobrze widać, że jest to samica formy fulvipes, zdjęcie zrobione w 2015 r. w Kopalni Kruszyw Dziergowice na Opolszczyźnie.
(foto Piotr Zabłocki) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samica formy pośredniej między fulvipes a melanotum, siedząca na bagażniku rowerowym autora, napotkana 12 maja 2023 r. na starym bobrowym rozlewisku rzeki Libawa koło miejscowości Poczołków, w woj. opolskim (UTM CB12). Klikając tu warto porównać zdjęcie z rysunkiem pochodzącym z książki K.-D. Dijkstry. Wyświetlony (ruchomy) rysunek można przesunąć tak, aby oba obrazy były obok siebie. (foto Mirosław Pielot) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ta sama ważka, co wyżej widziana z boku.
(foto Mirosław Pielot) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To samica formy melanotycznej, (f. melanotum). Klikając tu możemy także porównać zdjęcie z rysunkiem. Widzimy, że na górnej powierzchni odwłoka, na wszystkich segmentach, przeważa kolor czarny. Zdjęcie zrobiono 11 maja 2013 roku nad niewielkim oczkiem wodnym w Orelcu (UTM FV07) pow. Lesko w woj. podkarpackim. Jest to forma spotykana rzadko, jednak takich samic autor zdjęcia widział w Orelcu sporo i twierdzi, że występowały tam niemal wyłącznie takie. Najwyraźniej w tej populacji są takie predyspozycje genetyczne. (foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ta sama samica formy melanotycznej widziana z boku. Na tułowiu nie obserwujemy barwy czerwonej, oczy też są właściwie tylko w odcieniach żółci.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Inna para, również sfotografowana w Orelcu pow. Lesko 11 maja 2013 roku. Samica melanotyczna jest bardzo podobna, jednak oczy ma czerwonawe.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu i na następnym zdjęciu możemy obejrzeć narządy rozrodcze samicy.
(foto Jarosław Wenta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Koniec odwłoka samicy Pyrrhosoma nymphula z bliska — zdjęcie wykonano koło Chochołowa na Podhalu 26 maja 2009 roku.
(foto Jarosław Wenta) |
|
Koniec odwłoka samicy Pyrrhosoma nymphula, jak całe ciało może być bardziej czerwony (co jest związane głównie z wiekiem) — zdjęcie wykonano na torfowisku Baligówka na Podhalu 26 maja 2011 roku.
(foto Jarosław Wenta) |
|
Koniec odwłoka samicy widziany od strony grzbietowej.
(foto Andrzej Kucharski) |
|
Koniec odwłoka samicy widziany od strony brzusznej.
(foto Andrzej Kucharski) |
| Zachowania rozrodcze | |
|
Para siedząca na pędzie przęstki pospolitej Hippuris vulgaris.
(foto Bogusława Jankowska) |
|
Zdjęcie znad mojego oczka wodnego. W 2010 roku stwierdziłam tu liczne przeobrażenia w połowie maja, następnie łączenie się w pary dojrzałych osobników i składanie jaj już 28 maja. Niezbicie to świadczy o tym, że dokonuje się tu pełen rozwój Pyrrhosoma nymphula.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To śliczne czerwone serduszko sfotografowała Bogusia w Katowicach.
(foto Bogusława Jankowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tę zaś parę sfotografowałam 29 maja 2010 roku nad naszym oczkiem wodnym w Woli Polskiej.
(foto Ewa Miłaczewska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Połączenie obojga z bliska.
(foto Jarosław Wenta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu jaja składane są w pędy przęstki pospolitej, na której siedzi samica, samiec zaś „stoi” w powietrzu oparty tylko na narządach analnych.
(foto Bogusława Jankowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
I jeszcze jedno, podobne zdjęcie, również z Katowic.
(foto Bogusława Jankowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Larwa/wylinka | |
|
16 maja 2010 r. zauważyłam pierwsze wylinki potwierdzające rozwój Pyrrhosoma nymphula w moim oczku wodnym. Wylinki z reguły były poskręcane, najczęściej pozbawione zupełnie skrzelotchawek. Tam, gdzie skrzelotchawki zachowały się, widać było, że są krótkie, szerokie, zakończone ostrym, wydłużonym szpicem. Długość ciała wynosi 13-14 mm, długość skrzelotchawek 5 mm.
(foto Ewa Miłaczewska) |
|
Zdjęcia dokumentujące proces przeobrażenia łunicy czerwonej Pyrrhosoma nymphula wykonane przez Roberta Łuczaka 4 maja 2023 r. w Lasach Wymysłowskich w pobliżu Jeziora Świerklaniec (UTM CA58). Przedostatnie zdjęcie oznaczone (MWi) wykonała Maria Wiszniowska 24 kwietnia 2023 r. nad rozlewiskiem w pobliżu Stawu Górnik na katowickim Giszowcu (UTM CA66). |
 Larwa wychodzi z wody i wspina się po liściu |
 Napina mięśnie i na jej grzbiecie pęka oskórek |
 Wysuwa się z niego głowa ważki |
 Na wierzch wychodzi tułów |
 Uwolnione są już skrzydełka, ważka robi zamach ciałem |
 Chwyta odnóżami liść powyżej wylinki |
 Wyciąga odwłok z wylinki |
 Teneralna ważka najpierw prostuje skrzydła (MWi) |
 Następnie wybarwia się i twardnieje |
|
Zdjęcie wylinki wykonane 24 kwietnia 2023 r. nad rozlewiskiem koło Stawu Górnik na katowickim Giszowcu.
(foto Maria Wiszniowska) |
||
| Galeria zdjęć |
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
| Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI. |