|
Strona główna |
Ważki-menu | Słownik | Etapy życia | Drapieżnictwo | Historia | Odonatrix | Literatura | Linki |
|
Od autorki |
Systematyka ważek |
Budowa ważki |
Zachowania rozrodcze |
Procesy życiowe |
Czas lotów |
Ważki dużych miast |
Wasze obserwacje |
Ważki w filatelistyce |
|
Żagnica południowa
Aeshna affinis |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
| Samiec | |
|
Na zdjęciu obok widzimy stronę grzbietową tego niedużego, juwenilnego samca. Jest to ważka o rozmiarach mniej więcej takich, jak żagnica jesienna Aeshna mixta, do której jest podobna, lecz pojawia się jednak dużo wcześniej. Na drugim segmencie odwłoka widać bardzo charakterystyczny wzór. Pterostigmy są większe niż u żagnicy jesiennej. Dorosły samiec od strony grzbietowej jest całkowicie niebiesko-czarny. Niebieskie są również jego oczy, a czoło białe z czarnym rysunkiem w kształcie litery „T”. Ten samiec ma jeszcze na odwłoku plamy żółtawe i zielonkawe, jednak ich kształt świadczy o przynależności do omawianego gatunku. Nie byłoby nic dziwnego, gdyby Piotr przysłał zdjęcie dorosłego osobnika-migranta, ale napotkał młodego, jeszcze niewybarwionego samca tej rzadkiej ważki. Niezbicie świadczy to o tym, że na terenie Międzyrzeca Podlaskiego ważki te rozmnażają się. Taki młodziak nie mógł przylecieć z daleka. Larwy żagnic rozwijają się minimum rok. Niezwykle mało prawdopopdobne jest, aby ważki przybyłe wiosną z południa, mogły złożyć u nas jaja i pochodzące z nich larwy zdążyły przejść cały cykl przeobrażeń do końca czerwca. Niewykluczone raczej, że ważka ta w stanie larwalnym przetrwała zimę — ta opcja wydaje mi się o tyle prawdopodobna, że zima 2006/2007 r. była wyjątkowo lekka. Zdjęcie wykonano w czerwcu 2007 roku nad płytkim zbiornikiem międzyrzeckiej żwirowni (UTM FC25). (foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Na zdjęciu obok widać boczną powierzchnię tułowia (tego samego samca, co wyżej) z charakterystycznym zielonym tłem i cienkimi czarnymi szwami. Żyłki skrzydeł żagnicy południowej są ciemne z wyjątkiem przedniej krawędzi (żyłki kostalnej) o jasnym, żółtawym zabarwieniu. Nogi, mimo młodego wieku ważki, są całkowicie czarne.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samiec natychmiast po przeobrażeniu, siedzący jeszcze na wylince. Zdjęcie wykonano nad Jeziorem Świerklaniec (UTM CA58) 25 czerwca 2017 r.
(foto Robert Łuczak) |
|
Podobnego samca, tylko odrobinę bardziej już wybarwionego, sfotografował 24 czerwca 2010 r. (UTM XT95) Przemek Żurawlew dokumentujący ważki występujące w powiecie pleszewskim w Wielkopolsce. To zdjęcie oczywiście także potwierdza rozwój tych ważek na obszarze Polski. Jeśli jednak bierzemy pod uwagę zimowanie larw, musimy pamiętać, że zima 2009/2010 r. była wyjątkowo długa, bez wyraźnych okresów ociepleń, a temperatura dochodziła do -30oC. (foto Przemysław Żurawlew) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Zdjęcie zrobiono w lesie, w okolicy Grodziska (UTM XT95) w powiecie pleszewskim 28 lipca 2009 r. Koloryt ważki wyraźnie się zmienił z wiekiem. Dojrzały samiec jest niebiesko-czarny. Wierzch tułowia ma brązowy, ale niewidoczne tu boki tułowia są niebiesko-żółte z cienkimi czarnymi szwami. Oczy samca Aeshna affinis mają jaskrawy, jasnoniebieski kolor, cała reszta twarzy jest biała z czarnym rysunkiem w kształcie litery „T” na czole.
(foto Paweł Kostuj) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Na zdjęciu zrobionym 14 lipca 2010 r. przez Przemka Żurawlewa, jak zwykle w powiecie pleszewskim, widzimy odsłonięty po uniesieniu skrzydeł ważki, bok tułowia. Jest on niebiesko-żółty, bez barwnych pasów, o „marmurkowym” rozkładzie barw, a jedynie z rysunkiem czarnych, cienkich szwów. To różni A. affinis od podobnej do niej (choć ogólnie ciemniejszej) A. mixta, której boki tułowia są brązowe z żółtymi pasami. Na wierzchniej stronie tułowia widzimy na brązowym tle niewielką żółtą (lub niebiesko-żółtą) plamkę w kształcie przecinka.
(foto Przemysław Żurawlew) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Podobne zdjęcie zrobione koło piaskowni Stawki w Kielcach (UTM DB63).
(foto Mariusz Gwardjan) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Twarz samca Aeshna affinis na dużym zbliżeniu. Oczy złożone są całkowicie jasnoniebieskie, białe czoło z czarnym znakiem, biały zaustek (postclypeus), żółty przedustek (anteclypeus) — zaustek i przedustek to części nadustka clypeusa — patrz Budowa ważki. Warga górna z czarnym znakiem, żuwaczki białe, wargi dolne (patrz zdjęcia powyżej) — również białe. (foto Przemysław Żurawlew) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu widzimy charakterystyczny rysunek, występujący u obu płci Aeshna affinis na drugim segmencie odwłoka. K.-D. Dijkstra pisze o tym rysunku, że ma kształt maski. U samców jest on czarny na jaskrawoniebieskim tle. W książce K.-D. Dijkstry "The Field Guide to the Dragonflies of Britain and Europe" czytamy, że u Aeshna affinis w trójkątach środkowych obu par skrzydeł występują trzy komórki. Nawet na tym zdjęciu widać, że nie jest to cecha niezmienna. Tu w prawym tylnym skrzydle widzimy 4 komórki, a po dokładnym prześledzeniu wielu zdjęć dochodzę do wniosku, że ilość pólek (komórek) może być zmienna w zakresie 2-5. Nie należy więc traktować tego jako cechę kluczową. (foto Przemysław Żurawlew) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Prawa para skrzydeł samca Aeshna affinis. Charakterystyczne są długie, brązowe pterostigmy.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Patrolujący samiec w locie — 9 lipca 2018 r. Tarnowa Łąka (UTM XT13) w woj. wielkopolskim.
(foto Janusz Ratajczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samiec w locie — 4 lipca 2018 r. Staw Górnik (UTM CA66) na katowckim Giszowcu.
(foto Maria Wiszniowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Patrolujący samiec sfotogrfowany 17 lipca 2010 r. na zachód od Warszawy w Klaudynie (UTM DC89), na skraju Puszczy Kampinoskiej w dniu 17 lipca 2010 r. przez Krzysztofa Pakułę, który pisze: Samiec „1” zajmował około 10 m skraju podmokłej łąki. Jego terytorium sąsiadowało z terytoriami dwóch innych samców, zajmujących podobne obszary. Granice między terytoriami były respektowane przez wszystkie samce.
W ciągu godzinnej obserwacji samiec ten spędził nie więcej niż minutę w spoczynku. Cały czas latał wzdłuż granicy zarośli. Odbył w tym czasie dwie krótkie kopulacje z przelotnymi samicami.
(foto Krzysztof Pakuła) |
|
I jeszcze jeden siedzący na szuwarach samiec Aeshna affinis z Klaudyna. Autor zdjęcia pisze o nim: Samiec „2” zajmował około 10 m brzegu podmokłej łąki w bezpośrednim sąsiedztwie samca „1”. Często przysiadał w trzech miejscach swojego terytorium. W locie spędzał mniej niż połowę czasu. Odbył jedną kopulację.
Są to bardzo ciekawe obserwacje, które mówią o różnych sposobach patrolowania terytorium. Wyraźnie stąd wynika, że „pieczone gołąbki nie wlatują same do gąbki”. (foto Krzysztof Pakuła) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Od Przemka Żurawlewa otrzymałam kolejną już parkę ważek sfotografowanych razem. Zdjęcia takie świadczą o sporej „łowności” Przemka. Na takim zdjęciu możemy porównać kształty, kolory i rozmiary obu płci (samica jest nieco mniejsza). Zdjęcie zrobiono 12 sierpnia 2010 r. w Siemianicach w dolinie Bzury (UTM CC97).
(foto Przemysław Żurawlew) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Fragment zdjęcia zrobionego 18 sierpnia 2018 r. nad Stawem Górnik na Katowickim Giszowcu przedstawiający narządy analne samca.
(foto Maria Wiszniowska) |
| Samica | |
|
Przeobrażenie samicy Aeshna affinis 22 czerwca 2017 roku nad Stawem Górnik w Katowicach–Giszowcu (UTM CA66)). (foto Maria Wiszniowska) |
|
Ta sama samica nieco ponad pół godziny później.
(foto Maria Wiszniowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Młodziutka samica, ze szklistymi jeszcze skrzydłami sfotografowana 25 czerwca 2017 roku nad Jeziorem Świerklaniec (UTM CA58).
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ta sama samica sfotografowana z boku.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Młoda samica ma takie same barwy, jak młody samiec. Różni się od niego kształtem narządów analnych i brakiem trójkątów analnych.
(foto Przemysław Żurawlew) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Twarz młodej samicy Aeshna affinis jest oliwkowozielona.
(foto Przemysław Żurawlew) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Głowa młodej smicy widziana nieco bardziej z dołu, co pozwala nam obserwować jej uzbrojony w silne żuwaczki aparat gębowy. Zdjęcie zrobiono nad Jeziorem Świerklaniec (UTM CA58) 25 czerwca 2017 r.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ta sama głowa widziana z boku, na jej czole widzimy kroplę rosy.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Oczy dojrzałej samicy są zielone, a twarz żółta.
(foto Maria Wiszniowska) |
|
Dojrzała samica jest brązowo-zielona, choć zdarzają się też samice niebieskie — androchromatyczne, czyli ubarwione tak, jak samce.
(foto Przemysław Żurawlew) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Boki samicy są zielone. Narządy analne samicy są nieco krótsze niż łączna długość segmentów 9 i 10. Inaczej jest u A. mixta, gdzie te przydatki są dłuższe.
(foto Przemysław Żurawlew) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Na zbliżeniu (na wycinku zdjęcia) widać przydatki oraz walwy i pokładełka dużo wyraźniej, choć samica ta jest bardzo młoda. Nad Jeziorem Świerklaniec (UTM CA58) 25 czerwca 2017 r.
(foto Robert Łuczak) |
|
15 sierpnia 2019 r. — samica gynochromatyczna na szuwarach na katowickim Giszowcu.
(foto Maria Wiszniowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ta samica jest sfotografowana w tym samym miejscu.
(foto Maria Wiszniowska) |
|
Samica androchromatyczna napotkana nad Stawem Górnik w Katowicach 18 sierpnia 2018 r. Jest ubarwiona niemal identycznie jak samiec. Zamiast koloru zielonego widzimy niebieski, również jej oczy są niebieskie. Na odwłoku zamiast koloru czarnego (jak u samca) zwykle obserwujemy jaśniejszy (jak tu) lub ciemniejszy kolor brązowy.
(foto Maria Wiszniowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Zachowania rozrodcze | |
|
24 lipca 2021 roku nad torfowiskiem w Rudzie Śląskiej. Samiec Aeshna affinis właśnie dostrzegł samicę i szykuje się do jej pochwycenia. Zwróćmy uwagę na podgięty odwłok i rozchylone, chwytne narządy analne.
(foto Witold Nocoń) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Para kopulująca 6 września 2017 roku nad Stawem Górnik w katowickiej dzielnicy Giszowiec. Samica jest androchromatyczna.
(foto Maria Wiszniowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ta sama para, co wyżej.
(foto Maria Wiszniowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ciekawostką jest to, że A. affinis są jedynymi wśród naszych żagnic i drugimi obok Anax parthenope ważkami należącymi do żagnicowatych Aeshnidae, które składają jaja w tandemach. Pozostałe samce żagnicowatych nie trudzą się nawet nadzorem podczas tego procesu. Zdjęcie wykonano na Opolszczyźnie.
(foto Adam Kuńka) |
|
Tu samica jest androchromatyczna, a składanie jaj w tandemie odbywało się 15 sierpnia 2019 r. na katowickim Giszowcu.
(foto Maria Wiszniowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ale — jak widać obok, a także poniżej — nie ma reguł, od których nie ma odstępstwa. Ta gynochromatyczna samica 11 lipca 2010 r., na podmokłej łące koło Klaudyna na zachodnich obrzeżach Warszawy, składała jaja samotnie, w błoto w koleinie zrobionej przez koła ciągnika.
(foto Krzysztof Pakuła) |
|
Tu widzimy znacznie rzadziej spotykaną samicę — androchromatyczną — czyli ubarwioną tak, jak samiec. Sfotografował ją podczas składania jaj Piotr Mikołajczuk, w okolicach Międzyrzeca Podlaskiego.
(foto Piotr Mikołajczuk) |
|
Ta androchromatyczna samica 29 sierpnia 2015 r. składała samotnie jaja w szczelinę w spękanym podczs suszy dnie kamieniołomu w Ogrodzieńcu (UTM CA98). Szczegółowe sprawozdanie zdajdziemy na stronie Wasze obserwacje.
(foto Alicja Miszta) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Larwa/wylinka | |
|
Larwa Aeshna affinis napotkana 19 maja 2022 r. w okolicach Lublina.
(foto Nikola Góral) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ta nieco jaśniejsza larwa, to również A. affinis napotkana 19 maja 2022 r. w okolicach Lublina.
(foto Nikola Góral) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Głowa tej larwy i zawiązki skrzydeł.
(foto Nikola Góral) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Wylinka pozostawiona nad Stawem Górnik w Katowicach–Giszowcu po przeobrażeniu samicy Aeshna affinis 22 czerwca 2017 roku. Wylinki znajdujemy zwykle na źdźbłach, 10–40 cm nad wodą. Przeobraża się od połowy czerwca do końca lipca. Podobne wylinki ma A. mixta, która jednak przeobraża się później.
(foto Maria Wiszniowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Kolekcja wylinek Aeshna affinis zebranych w czerwcu 2017 roku nad Stawem Górnik na Giszowcu. Jak widać zabarwienie ich może być różne, od żółtobrązowego do czarnobrązowego. (foto Maria Wiszniowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Kolekcja wylinek Aeshna affinis zebranych w czerwcu 2017 roku nad Stawem Górnik na Giszowcu. Długość ciała wynosi 36 mm. (foto Maria Wiszniowska) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Odwłok jednej z wylinek znalezionych przez Marię Wiszniowską nad Stawem Górnik. Fotografować szczegóły będzie Andrzej Kucharski. Niestety bez mozolnego czyszczenia się nie obejdzie...
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Po usunięciu osadu wylinka wygląda znacznie piękniej.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Na tym zdjęciu widzimy, że kolce boczne występują na segmentach 6–9. Długość kolców segmentu 9 stanowi połowę długości segmentu 10. Cerci mają długość połowy paraproktów.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Odwłok widziany od spodu. Nie ma pokładełka, a więc jest to samiec. Tu również możemy przyjrzeć się kolcom bocznym.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Bródka w części dystalnej szeroka, silnie zwęża się ku podstawie, jest o wiele szersza niż u podobnej A. mixta. Stosunek najmniejszej do największej szerokości wynosi 2,2:1; zaś największej szerokości do długości 1:1,1.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. Kliknij tu aby zobaczyć zdjęcie bródki A. mixta w ruchomym okienku. |
| Galeria zdjęć |
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.
Porównanie wszystkich Aeshna spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: ŻAGNICA AESHNA. |