Historia obecnej dzielnicy Giszowiec sięga 1907 roku, kiedy rozpoczęto tu budowę osiedla dla pracowników zakładów koncernu Gisches Erben (Spadkobiercy Gischego). W roku 1910 kiedy zakończyła się jego budowa według projektu Jerzego i Emila Zillmana wokół centralnego placu znalazły swoje miejsce szkoła, sklep, gospoda, poczta, administracja osiedla, nadleśnictwo oraz łaźnia i pralnia z maglem. Domy mieszkalne od dwu do czterorodzinnych z otaczającym je ogrodem wzorowane były na tradycyjnych śląskich chatach wiejskich. W tym stanie osiedle przetrwało do końca lat sześćdziesiątych, kiedy to dla nowo powstałej kopalni Staszic rozpoczęto budowę bloków mieszkalnych. W połowie lat siedemdziesiątych wyburzono zachodnią część starego osiedla, a na jej miejscu powstały jedenastopiętrowe bloki z wielkiej płyty. Dalsze wyburzenia przerwały protesty społeczne lat osiemdziesiątych i zmiana pierwszego sekretarza PZPR. Obecnie ocalała część starej zabudowy objęta jest ochroną konserwatorską.

Staw Górnik (UTM CA66) o powierzchni 1,25 ha jest stawem przepływowym na potoku Bolina Południowa. Znajduje się w katowickiej dzielnicy Giszowiec pomiędzy osiedlem Adama, a północnym krańcem lasów Murckowskich. Od drugiego, mniejszego stawu, położonego po jego zachodniej stronie oddziela go droga łącząca Giszowiec z mysłowicką dzielnicą Wesoła.

W roku 2011 ze stawu została spuszczona woda, według niektórych źródeł z powodu prac rewitalizacyjnych (pisze Krzysztof Przondziono). Inne twierdzą natomiast, że z powodem tego było wybieranie pokładów węgla bezpośrednio spod niecki stawu. Nieopróżniony zbiornik w tym przypadku stanowiłby realne zagrożenie zalania wyrobisk górniczych. Stan ten trwał przez cały rok 2012. W trakcie mojej pierwszej wizyty nad tym zbiornikiem — późną jesienią 2012 roku — nie stwierdziłem jakiś większych robót poza odnowieniem przepustu w zachodniej części stawu. W maju 2013 roku staw wypełniony był w jednej trzeciej swej objętości i nie zaobserwowałem nad nim ani jednej ważki. W lipcu wypełniony był już prawie w połowie, a przebywających nad nim ważek było całe mnóstwo. W związku z tym, o ile woda nie zostanie ponownie spuszczona, ważki szybko powrócą w to miejsce, tym bardziej, że zbiornik po drugiej stronie ulicy umożliwił przetrwanie wielu ich gatunkom.

W kolejnych latach 2014–2017 obserwacje nad Stawem Górnik prowadziła niemal codziennie Maria Wiszniowska, która pisze: „Porównać ilości ważek mogę tylko z dwóch ewentualnie trzech lat. Początkowo nie zwracałam na to uwagi, bo ważki interesowały mnie przede wszystkich jako obiekty zdjęć. Dopóki nad stawem pieczę sprawowali członkowie związku wędkarskiego brzeg był koszony i oczyszczany parę razy w sezonie. Nie wiem, kto teraz jest gospodarzem tego stawu, jest zaniedbany, brzeg jest zarośnięty, poryty przez dziki. Woda wysycha w okresie późnego lata i jesieni. w ostatnim sezonie jednak opadów było sporo i staw nie wysechł (poziom wody w porównaniu z wiosną znacznie się tylko obniżył). Nowy jaz jest zdewastowany.”

Najwyraźniej owo zaniedbanie, a raczej pozostawienie stawu samemu sobie, bez ingerencji człowieka, pozwoliło na zwiększenie różnorodności odonatofauny. Ilość obserwowanych gatunków od okresu 2011–13 r. do 2017 r. wzrosła prawie dwukrotnie (z 22 do 41) i jest to teraz najpewniej najbogatszy pod tym względem zbiornik w całej konurbacji. Trzeba jednak wziąć pod uwagę fakt, że podczas codziennych obserwacji prowadzonych w latach 2014–2017 istniała możliwość zauważenia większej ilości gatunków, niż przy obserwacjach czynionych w większych odstępach czasu.

POWRÓT

Ważki Katowic

Zdjęcia:	Katarzyna Przondziono Maria Wiszniowska polska.e-mapa.net
Badania terenowe i tekst:	Krzysztof Przondziono (2011–2013) Maria Wiszniowska (2014–2018) Bogusława Jankowska (2018)
© Ewa Miłaczewska