Do spenetrowania rzeki Przemszy (UTM CA78–CA77–CA67–CA66) skłoniła mnie zupełnie przypadkowa obserwacja w miejscu, w którym do Przemszy wpada Brynica. Pewnego wiosennego dnia przejeżdżałem w okolicy i coś mnie skłoniło, aby tam zajrzeć, choć byłem przekonany, że niczego nie zaobserwuję tym bardziej, że wiedziałem, że rzeki do najczystszych nie należą. Jakież było moje zdziwienie, gdy zaraz po wyjściu z auta około dwudziestu metrów od rzeki natknąłem się na świtezianki błyszczące. A to dopiero był początek, bo w przybrzeżnych trawach i nad samym nurtem było od nich aż niebiesko. Były tam również pióronogi w tym osobniki teneralne. Przyleciał nawet husarz ciemny. Odniosłem wrażenie, że jego jedynym celem pobytu w tym miejscu było polowanie i to nie na jakieś tam muszki, ale właśnie na świtezianki. Wyznaczyłem sobie jeszcze jeden cel — uparłem się, że muszę znaleźć gadziogłówkę. Na razie się nie udało.

Długość rzeki Przemszy wynosi 88 km, w tym jej górnego odcinka, Czarnej Przemszy — 64 km. Przemsza uchodzi do Wisły w małopolskiej wiosce Gorzów, w tym też miejscu rozpoczyna się liczący 942 kilometry szlak żeglowny rzeki Wisły. Źródła Przemszy znajdują się w Bzowie — dzielnicy Zawiercia. Z tablicy przy źródle dowiadujemy się, że wypływają one ze szczelin wapiennych górnej jury na wysokości 403 do 405 metrów n.p.m. Wydajność najobfitszego dochodzi do 30 litrów na sekundę z tym, że może się tak zdarzyć, że czasami wysycha i to nawet na kilka lat. Ponadto woda w niszy źródłowej może wypływać w różnych miejscach i na różnych wysokościach. Takie zjawisko nazywane jest źródłami wędrującymi. Po wypłynięciu Przemszy z granic Zawiercia, a następnie Poręby, w okolicach Siewierza, wpada do niej pierwszy dopływ — Mitręga. Zaraz potem rzeka zostaje spiętrzona w Zalewie Przeczycko Siewierskim, który pełni rolę zbiornika przeciwpowodziowego, a przy okazji ma funkcje turystyczno-rekreacyjne. Kilka kilometrów dalej wpływa do Przemszy kolejny dopływ — czternastokilometrowa Trzebyczka. Następnie rzeka przepływa obok zbiornika powyrobiskowego piasku — Kuźnica Warężyńska, który zasila swoimi wodami. Od momentu swojego powstania w 2005 roku zbiornik ten jest częścią systemu przeciwpowodziowego zlewni górnej Przemszy. To najmłodszy i największy zarazem akwen tak zwanego Pojezierza Dąbrowskiego, na które składają się jeszcze trzy inne wyrobiska o wspólnej nazwie Pogoria — I, II i III. Znajdują się one w zlewni kolejnego dopływu Przemszy potoku Pogoria, od którego wzięły nazwę. Z kolei od nich nazwę wziął jeden ze znanych polskich żaglowców.

Rzekę odwiedziłem w wielu miejscach na odcinku od tamy czołowej zbiornika Kuźnica Warężyńska w Dąbrowie Górniczej do ujścia Białej Przemszy na granicy Sosnowca i Mysłowic. Jest to odcinek w całości leżący w granicach czterech miast. Pozostałe informacje o rzece, poczynając od jazu spustowego zalewu Kużnica Warężyńska znajdują się w opisach pod zdjęciami.

Na skróty do miast nad Przemszą:

Dąbrowa Górnicza

Będzin

Sosnowiec

Mysłowice

Zdjęcia:	Ewa Miłaczewska podkład: polska.e-mapa.net
Badania terenowe:	Krzysztof Przondziono
Tekst:	Krzysztof Przondziono
© Ewa Miłaczewska