|
Strona główna |
Ważki-menu | Słownik | Etapy życia | Drapieżnictwo | Historia | Odonatrix | Literatura | Linki |
|
Od autorki |
Systematyka ważek |
Budowa ważki |
Zachowania rozrodcze |
Procesy życiowe |
Czas lotów |
Ważki dużych miast |
Wasze obserwacje |
Ważki w filatelistyce |
|
Żagniczka wiosenna
Brachytron pratense |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
| Samiec | |
|
Już pierwszy rzut oka wystarcza, aby dostrzec, że ważka jest mała i niezbyt jaskrawo ubarwiona.
Odwłok samca Brachytron pratense nie jest przewężony na trzecim segmencie (jak u innych żagnicowatych), jest dość gruby, walcowaty. Na odwłoku są ułożone parami, wydłużone, jasnoniebieskie plamki na czarnym tle. Na pierwszym segmencie występuje jedna jasna plamka w położeniu centralnym. Zdjęcie wykonano 2 maja 2009 roku przy żwirowni w Międzyrzecu Podlaskim. (foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Boki tułowia mają jasnozielone pasy rozdzielone czarnymi szwami.
Całe ciało — zarówno tułów, jak i odwłok — porośnięte gęstymi, długimi włoskami. Jest to najbardziej kosmata z naszych żagnicowatych Aeshnidae, spośród których jest jedyną ważką mającą owłosiony odwłok.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samiec napotkany dnia 16 czerwca 2020 roku nad Uroczyskiem Jęzior (UTM FA49) na Roztoczu.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Młody samiec Brachytron pratense sfotografowany 2 maja 2011 roku w słonecznym lesie sosnowym — tuż obok mokradeł i mokrych łąk otaczajacych Jezioro Rakutowskie (UTM CD73) koło Kowala w woj. kujawsko-pomorskim. Ten młodzik ma jeszcze szkliste skrzydła i dopiero zaczyna się wybarwiać.
(foto Arkadiusz Begier) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Oczy dojrzałego samca są niebieskie, stykają się ze sobą na krótkim odcinku. Mają kształt odsłaniający tył głowy, który jest widoczny za nimi — to ten jasnoniebieski łuk nad okiem.
Czoło żółtawe, z czarnym rysunkiem u obu płci. Trójkąt potyliczny żółty.
Tułów z wierzchu brązowy z jasnozielonymi liniami. Czarne nogi.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ten młody samiec jest jeszcze niewybarwiony, dokładnie jednak widać kształt oka i ukazujący się za nim tył głowy. Tu opisywany wyżej łuk nad okiem jest jeszcze żółty.
(foto Arkadiusz Begier) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Czoło od nadustka clypeus oddzielone wyraźną czarną linią. Poniżej tej linii zaustek postclypeus jasny jak czoło, a przedustek anteclypeus czarny — patrz Budowa ważki zdjęcie głowy Anisoptera.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Kształt tylnego skrzydła samca od strony odwłoka jest okrągły, jak u samicy — podobnie jak u husarzy. Skrzydła tej ważki mają trójkąty analne, jak u żagnic — u husarzy trójkątów analnych brak. Tu trójkąty analne są dwupolowe — ale, jak widać poniżej, może z tym być różnie. Charakterystyczna dla gatunku jest bardzo długa, wąska, jasnobrązowa pterostigma. Zdjęcie wykonano 4 maja 2012 r. w Żeliźnie (UTM FC34) koło Międzyrzeca Podlaskiego. (foto Grzegorz Milewski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Skrzydła Brachytron pratense w zbliżeniu — te mają trójkąty analne jednopolowe, z prawej i lewej strony tak samo. Charakterystyczna pterostigma jest tu doskonale widoczna. Zdjęcie wykonano 2 czerwca 2015 r. nad Saniskiem koło Sanoka (UTM EV98) w woj. podkarpackim. (foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samiec sfotografowany 24 maja 2015 r. nad jeziorem Policko koło Koszalina (UTM WA80). Tu widzimy trzy pola w trójkącie analnym.
(foto Sylwia Dziadoń) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Narządy analne samca widziane z góry...
(foto Andrzej Kucharski) |
|
...i z boku.
(foto Andrzej Kucharski) |
|
A tu w nieco innym ujęciu widać dobrze ich kształt.
(foto Paweł Buczyński) |
|
Wtórny aparat kopulacyjny.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Samica | |
|
Wszędzie tam, gdzie samiec ma barwę niebieską albo zieloną, samica ma kolor żółty lub żółtozielony. U samic brak kresek na górnej powierzchni tułowia, lub są śladowe i wówczas oczywiście żółte. Ciało samicy jest owłosione tak samo jak samca. Odwłok gruby, nieprzewężony.
Na końcu odwłoka samica ma długie listkowate narządy analne. Dziesiąty segment odwłoka nawisa nad pokładełkiem.
Skrzydła samicy są zażółcone w polu marginalnym (przy przedniej krawędzi), inaczej niż u samca.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tę samicę autor zdjęcia obserwował 3 maja 2022 r. podczas przeobrażenia w rezerwacie Smolnik, a konkretnie nad brzegiem stawu o tej samej nazwie, który znajduje się w miejscowości Szumirad (UTM CB03) w województwie opolskim. Zdjęcie zrobione jest, gdy ważka już się wybarwiła, tuż przed jej dziewiczym lotem.
(foto Mirosław Pielot) |
|
Zdjęcie tej samicy zrobiono 24 maja 2015 roku nad jeziorem Policko (UTM WA80) położonym w powiecie koszalińskim.
(foto Sylwia Dziadoń) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Koniec odwłoka z narządami analnymi samicy znad jeziora Policko na zbliżeniu.
(foto Sylwia Dziadoń) |
|
20 maja 2021 r. nad Jeziorem Świerklaniec, sztucznym zbiornikiem wodnym utworzonym przez spiętrzone wody rzeki Brynicy, położonym 5 km na północ od Piekar Śląskich. (UTM CA58). Głowa samicy widziana z góry.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
20 maja 2021 r. nad Jeziorem Świerklaniec. Głowa samicy en face, Widoczne są olbrzymie, silne żuwaczki.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
20 maja 2021 r. nad Jeziorem Świerklaniec. Głowa samicy z profilu, za okiem widzimy żółtą, wystającą poza oko skroń.
(foto Robert Łuczak) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Tu widzimy, na dużym powiększeniu, jak samiec trzyma narządami analnymi głowę samicy. Widzimy kształt jej jasnobrązowego oka i wystającą za nim żółtą skroń — a nie niebieskawą, jak u samca. To zwykle spotykana samica gynochromatyczna.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
12 czerwca 2011 r. koło Skarżyska-Kamiennej (UTM DB86). Tu widzimy samicę androchromatyczną, z barwą niebieską na odwłoku — obserwowaną o wiele rzadziej. (foto Elżbieta Kowalik-Szpiech) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Zachowania rozrodcze | |
|
W maju i pierwszej połowie czerwca żagniczki zwyczajne Brachytron pratense łączą się w pary. Wykorzystują do tego często suche, zeszłoroczne rośliny.
(foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
20 maja 2012 r. w Załubicach przy ujściu Rządzy do Zalewu Zegrzyńskiego — samotnie składająca jaja samica B. pratense wkłuwa je w butwiejący pęd pałki.
(foto Michał Kaczorowski) |
|
Ta sama samica z przodu.
(foto Michał Kaczorowski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Larwa/wylinka | |
|
Piotr twierdzi, że larwa Brachytrona pratense jest najłatwiejszą do zidentyfikowania pośród wszystkich żagnicowatych Aeshnidae. Ma charakterystyczny kształt głowy i malutkie w porównaniu do wielkości głowy i do innych żagnicowatych oczy.
(foto Piotr Mikołajczuk) |
|
Długość ciała larwy wynosi 37–40 mm. Żyją, przynajmniej w ostatniej fazie swojego rozwoju, na zeszłorocznych, zbutwiałych, zanurzonych w wodzie liściach pałki wodnej. Przebywają na takich stanowiskach razem z larwami Aeshna isoceles. (foto Piotr Mikołajczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Zdjęcia dokumentujące proces przeobrażenia żagniczki wiosennej Brachytron pratense wykonane przez Roberta Łuczaka 5 maja 2023 r. w pobliżu Jeziora Świerklaniec (UTM CA58). |
 Larwa wspina się po liściu, na jej plecach pęka oskórek |
 Napina mięśnie i zaczyna wysuwać się z wylinki |
 Na zewnątrz widzimy już tułów i głowę |
 Ważka wychyla stopniowo tułów do tyłu |
 W ten sposób ważka robi zamach ciałem |
 Coraz bardziej wysuwa się ciało z wylinki |
 Po wyjściu z wylinki ważka prostuje skrzydła |
 Następnie jej ciało zaczyna się wybarwiać |
 Tu już po pierwszym, dziewiczym locie |
|
Wylinka znaleziona 6 maja 2015 roku w Bykowcach koło Sanoka w województwie podkarpackim. Zbiornik jest fragmentem starorzecza Sanu (tzw. Saniska). Brachytron pratense przeobraził się na lądzie, o ok. 0,7 m od linii brzegowej, na pędzie skrzypu Equisetum sp. na wysokości ok. 30 cm. (foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Na powiększeniu warto zobaczyć jak małe są oczy larwy w stosunku do wielkości głowy.
(foto Andrzej Kucharski) |
|
I jeszcze powiększenie głowy wylinki z boku, oczy są niemal tak guzikowate, jak oczy Libellula.
(foto Andrzej Kucharski) |
|
Bródka żagniczki wiosennej jest stosunkowo krótka i szeroka.
(foto Andrzej Kucharski) |
|
Larwy te mają też bardzo krótką — w porównaniu z innymi Aeshnidae — piramidę analną. (foto Andrzej Kucharski) |
|
Spód odwłoka — tu nie widać granicy między segmentem 10 a piramidą analną, gdyż wylinka jest ubłocona. Widać natomiast, że jest to wylinka samicy.
(foto Andrzej Kucharski) |
|
Ta sama wylinka po umyciu. Ciało jest niemal zupełnie pozbawione rysunku. Kolce boczne występują na segmentach 6–9 i są bardzo krótkie. Zdarzają się też kolce na segmencie 5, jak u tego osobnika i są jeszcze mniejsze od pozostałych.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Głowa po umyciu wygląda dużo lepiej, widać szczegóły, które wcześniej przykrywał mułek.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Krótka i szeroka bródka po wysunięciu i rozłożeniu głaszczków. Bródka ma bardzo charakterystyczny kształt z dwiema taliami, tzn. na szerszej
części dystalnej następuje zwężenie, po nim rozszerzenie, potem kolejne zwężenie, wreszcie przy podstawie jeszcze jedno lekkie
rozszerzenie. Stosunek największej do najmniejszej szerokości wynosi 1,8:1; a największej szerokości do długości 1:1,05. Krawędź podstawna nie jest, jak u innych gatunków rodziny — półkulista, lecz kątowo wcięta tak, że tworzy ona wraz z dystalną częścią zabródka trójkąt.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Piramida analna jest krótka. Stosunek długości cerci do długości paraproktów wynosi od 0,7:1 do 0,75:1. Kolce segmentu 9 nie sięgają do połowy segmentu 10.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Brachytrpn pratense ma śladowy kolec grzbietowy na segmencie 9, tu na zbliżeniu pokazany strzałką. U pozostałych naszych Aeshnidae kolców grzbietowych brak.
(foto Andrzej Kucharski) |
|
W widoku od spodu mamy wyrażne pokładełko i walwy. Widzimy też, że larwa Brachytron pratense jest podobnie „kudłata” jak imago.
(foto Andrzej Kucharski) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Galeria zdjęć |
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
| Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI. |