Straszka pospolita
Sympecma fusca


Rozmiary: Długość ciała Sympecma fusca wynosi do 37 mm
Rozpiętość skrzydeł dochodzi do 44 mm
Czas występowania
imagines:
Od VII do chłodów, następnie imagines zimują w stanie hibernacji — patrz tekst poniżej mapki
Obszar występowania: Sympecma fusca występują w całym kraju, oprócz obszarów górskich powyżej 400 m n.p.m., rzadsze są na północnym wschodzie kraju.
 
 

NA SKRÓTY
Występowanie
Biotop
Samiec
Samica
Zachowania rozrodcze
Galeria zdjęć

Zdjęcia: Paweł Bednarek
Grzegorz Brynda
Paweł Buczyński
Marek Gryboś
Mariusz Gwardjan
Jakub Liberski
Michał Kaczorowski
Andrzej Kucharski
Piotr Mikołajczuk
Ewa Miłaczewska
Marek Miłkowski
Robert Łuczak
Katarzyna Przondziono
Krzysztof Przondziono
Adam Woźniak
Tekst: Ewa Miłaczewska
© Ewa Miłaczewska

 

Występowanie
 
Występowanie Sympecma fusca w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce

1 — rdzenny obszar występowania
2 — strefa brzeżna zasięgu
3 — obszar poza zasięgiem występowania
4 — punkty, w których wykonano zdjęcia:
PB — Paweł Bednarek — Pabianice
GB — Grzegorz Brynda — Ząbki koło Warszawy
PBu — Paweł Buczyński — Gryżyński Park Krajobrazowy oraz Zwierzyniec i Libiszów na Lubelszczyźnie
MG — Marek Gryboś — Kraków
MGw — Mariusz Gwardjan — Kielce
JL — Jakub Liberski — okolice Imielina na Górnym Śląsku
MK — Michał Kaczorowski — Błota Rakutowskie na Kujawach
AK — Andrzej Kucharski — okolice Leska i Sanoka
PM — Piotr Mikołajczuk — Międzyrzec Podlaski i okolice
EM — Ewa Miłaczewska — Torfisko w gm. Jakubów, pow. Mińsk Mazowiecki i Warszawa
MM — Marek Miłkowski — Radom
— Robert Łuczak — Ossy k/Tarnowskich Gór
KPrz — Katarzyna Przondziono — Chorzów
KPrz — Krzysztof Przondziono — Katowice
AW — Adam Woźniak — nadleśnictwo Radziwiłłów Mazowiecki, Puszcza Mariańska
 
 
Straszka pospolita Sympecma fusca, podobnie jak jej rzadziej spotykana, chroniona „siostra”, straszka syberyjska S. paedisca jest ważką zimującą u nas w postaci imago. To dwie pod tym względem unikalne ważki na obszarze Polski. Przeobrażenie ich następuje w połowie lata i aż do chłodów straszki zajmują się głównie polowaniem. Zimę spędzają hibernując, często oszronione i ukryte w zeschłej roślinności. Podczas dłuższych okresów ociepleń można je spotkać w środku zimy. Na początku wiosny przeżywają okres godowy, trwający aż do maja. Imagines giną w maju-czerwcu. Już po dwóch, trzech miesiącach larwy rozwijające się w ciepłych, płytkich wodach są gotowe do przeobrażenia.
 
 
Biotop
Straszki pospolite Sympecma fusca występują w całej Polsce nad wszelkiego typu wodami stojącymi i jak wszystkie Lestidae lubią małe, płytkie zbiorniki wodne oraz płytkie zatoki większych jezior, żwirowni, torfowisk i torfianek. Lubią zbiorniki mocno zarośnięte przez pałkę lub trzcinę, w których tkanki składają jaja.

 
Straszki pospolite można spotkać nad zbiornikiem Torfisko (UTM EC48) między Ludwinowem a Mistowem w gminie Jakubów, w pow. Mińsk Mazowiecki.
Jest to jedenastohektarowe torfowisko niskie, otoczone lasem i bagnistymi łąkami. Na wschodnim brzegu niegdyś eksploatowane. Eksploatacji nie prowadzi się tu już od kilkudziesięciu lat.
(foto Ewa Miłaczewska)
Nieczynna cegielnia w Ząbkach (UTM EC09) pod Warszawą.
(foto Grzegorz Brynda)

 
Błota Rakutowskie (UTM CD82), położone na Kujawach na południowy wschód od Włocławka, stanowią obszar specjalnej ochrony ptaków.
(foto Michał Kaczorowski)
Żwirownia w Międzyrzecu Podlaskim (UTM FC25) w pow. bialskim, w woj. lubelskim.
(foto Piotr Mikołajczuk)

 
Niewielki zbiornik w Imielinie (UTM CA75) w woj. śląskim.
(foto Jakub Liberski)
Zespół przyrodniczo–krajobrazowy Żabie Doły (UTM CA47/CA57) w Chorzowie.
(foto Katarzyna Przondziono)

 
Starorzecze Sanu — Sanisko w Bykowcach (UTM EV 98), pow. Sanok, woj. podkarpackie.
(foto Andrzej Kucharski)
Żwirownia w Uhercach Mineralnych (UTM FV07) pow. Lesko, woj. podkarpackie.
(foto Andrzej Kucharski)

 
Gruchawka — osadniki Elektrociepłowni Kielce (UTM DB73).
(foto Mariusz Gwardjan)
Jezioro zaporowe na rzece Silnicy w kieleckiej dzielnicy Szydłówek (UTM DB73).
(foto Mariusz Gwardjan)

 
Zalane tunele kolejowe na Potkanowie (UTM EB08) w Radomiu.
(foto Marek Miłkowski)
Kamieniołom Liban (UTM DA24) w dzielnicy Podgórze w Krakowie.
(foto Marek Gryboś)

 
Stawy rybne w Gryżyńskim Parku Krajobrazowym (UTM WT17).
(foto Paweł Buczyński)
Torfianka położona na zachód od Gryżyńskiego Parku Krajobrazowego koło wsi Grabin (UTM WT17).
(foto Paweł Buczyński)


 
Samiec
 
Napotkane 19 i 20 lipca 2007 roku nad Torfiskiem, między wsiami Mistów i Ludwinów w pow. Mińsk Mazowiecki, straszki pospolite były to młode osobniki, przeobrażone w tym roku, co można było poznać przede wszystkim po jasnych, beżowych oczach.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
Samiec z boku. Pasy na tułowiu i wzór na odwłoku połyskują metaliczną zielenią. Tegoroczne, młode osobniki mają barwy jaskrawsze niż osobniki stare. Tak jest u wszystkich ważek — tracą one swe barwy w miarę starzenia się. Wiosną i te zimujące jako imago ważki będą szaro-brązowe, barwy ich staną się bardziej matowe i mniej kontrastowe. To doskonały przykład mimetyzmu, czyli upodabniania się barwą do otaczającego środowiska — przybierania barw maskujących.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
Jeszcze jeden samiec, tym razem zdjęcie od strony grzbietowej. Ważka ta zawsze w stanie spoczynku trzyma skrzydełka złożone ściśle wzdłuż ciała — w przeciwieństwie do pałątek, które należą do tej samej rodziny pałątkowatych (Lestidae), a które w spoczynku trzymają skrzydła w pozycji rozchylonej na kształt litery delta.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
To zdjęcie wykonał i przysłał mi Piotr 2008 roku wiosną. Jest na nim dojrzały samiec, gotowy po przezimowaniu do godów. Od młodego samca odróżniają go zszarzałe barwy i niebiesko opalizujące oczy, którym lepiej przyjrzymy się dalej.

(foto Piotr Mikołajczuk)
 
Zdjęcie starego, zeszłorocznego samca wykonane 26 maja 2012 roku nad stawem Grünfeld w Katowicach. Tu widzimy wyraźnie niebieskie oczy.

(foto Krzysztof Przondziono)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Zdjęcie samca wykonane 16 kwietnia 2011 roku w Ząbkach pod Warszawą. Widzimy barwy maskujące na tle suchego patyka.

(foto Grzegorz Brynda)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na zbliżeniu widzimy niebieskie błyski na górnej powierzchni oczu.

(foto Grzegorz Brynda)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Narządy analne samca. Zewnętrzne mają kształt cęgów z wyraźnymi ząbkami od strony wewnętrznej. Cęgi te są białe. Wewnętrzne narządy są małe, a z wiekiem stają się brązowe. Zdjęcie zostało zrobione 14 lipca 2012 r. w Uhercach Mineralnych w okolicach Leska — to jest młody osobnik przeobrażony tego lata.

(foto Andrzej Kucharski)
 
Narządy analne innego samca. Doskonale widać tu ząbki na wewnętrznej stronie. Zdjęcie zrobiono 30 października w Pabianicach i widzimy po barwach, że jest to osobnik starszy.

(foto Paweł Bednarek)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Narządy analne samca widziane z boku. Mniejsze, wewnętrzne (dolne) narządy analne są wyraźnie niżej od dużych cęgów. Fragment zdjęcia wykonanego 25 sierpnia 2016 r. w Libiszowie (UTM FC41) w gminie Sosnowica, woj. lubelskie, tuż przy północnym skraju Poleskiego Parku Narodowego.

(foto Paweł Buczyński)
 
 
Samica
 
Samica od strony grzbietowej — widać wyraźnie, że jej narządy analne mają kształt rozchylonych, ostrych, białych listków.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
To samiczka straszki pospolitej Sympecma fusca sfotografowana w Międzyrzecu Podlaskim.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
30 lipca 2016 roku w Radomiu przy zalanych tunelach kolejowych na Potkanowie.

(foto Marek Miłkowski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Samica obudzona trwającym od tygodnia ciepłem, w nietypowej dla innych ważek porze. W nadleśnictwie Radziwiłłów Mazowiecki w Puszczy Mariańskiej już 9 marca 2014 roku spora liczba ważek tego gatunku polatywała wzdłuż duktów leśnych i przydrożnych rowów.

(foto Adam Woźniak)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na zdjęciu obok widać zgrabną główkę samiczki Sympecma fusca, a światło wydobywa na jej tułowiu metalicznie złote błyski.

(foto Piotr Mikołajczuk)
 
16 lipca 2013 roku tę właśnie samiczkę spotkałam na tarasie swojego warszawskiego domu. Dom znajduje się kilkaset metrów od Zakola Wawerskiego, skąd zapewne ważka ta pochodzi. Spędziła na tarasie, na tui dwanaście dni, po czym po deszczu przepadła.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Kilka razy udało mi się ją namówić na wejście na palec i sfotografować z bliska.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
18 kwietnia 2022 r. koło miejscowości Ossy nad Jeziorem Świerklaniec (UTM CA58). Zdjęcie portretowe znacznie lepsze od tego, które zrobiłam ja. W dodatku można je jeszcze powiększyć.

(foto Robert Łuczak)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tu zdjęcie głowy Sympecma fusca widzianej z tyłu. Zdjęcie to zamieszczono również na stronie Budowa ważki w części głowa, gdzie opisano szczegółowo wyrostki występujące na szyi oraz przedpleczu, które służą do unieruchomienia zwykle bardzo ruchliwej głowy.

(foto Robert Łuczak)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Koniec odwłoka samicy z jasnymi narządami analnymi i narządami rozrodczymi — walwami i pokładełkiem.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
Koniec odwłoka samicy w nieco innym ujęciu — widac tu, że narządy rozrodcze nieco wystają poza segment 10. Zdjęcie zrobione 3 listopada 2010 r. w Pabianicach.

(foto Paweł Bednarek)
 
Narządy analne samicy w widoku od strony grzbietowej.

(foto Andrzej Kucharski)
 
A tu zestawione przeze mnie dwa zdjęcia samic, obu gatunków straszek i oba autorstwa Piotra.

Widzimy tu wyraźnie, że u straszki syberyjskiej (północnej) S. paedisca — górny, ciemniejszy, metaliczny pas na tułowiu jest dwa razy szerszy od dolnego i ma skierowany w dół, prostokątny ząbek. Dolny pas u tej ważki jest wąski, a jego dolna linia jest pofalowana.
Straszki pospolite S. fusca mają oba pasy bardziej proste i równej szerokości. Na górnym pasie brak ząbka.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Skrzydła Sympecma fusca — obie straszki, jak z resztą wszystkie Lestidae, mają pterostigmy długie na co najmniej dwa pólka znajdujące się poniżej nich.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Zachowania rozrodcze
 
Straszki pospolite w tandemie sfotografowane 16 kwietnia 2011 r. nad jeziorkiem w Lesie Karolewskim w Pabianicach.

(foto Paweł Bednarek)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na tym zdjęciu tej samej pary dokładnie widać, jak górne i dolne narządy analne samca chwytają przedtułów samicy.

(foto Paweł Bednarek)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
To dosłownie ostatni moment przed samą kopulacją.

(foto Paweł Bednarek)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Kopulujące Sympecma fusca — 28 maja 2017 r. w żwirowni w Uhercach Mineralnych pow. Lesko, woj. podkarpackie — tworzą idealne „serduszko”.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Nadlatujący samiec próbuje zdobyć zajętą już samicę. Zdjęcie wykonano 3 maja 2012 roku nad stawkiem w centrum Zwierzyńca na Roztoczu w woj. lubelskim.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Inna para podczas godów. Zdjęcie wykonano także 3 maja 2012 roku nad stawkiem w centrum Zwierzyńca na Roztoczu w woj. lubelskim.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Straszki składają jaja w tandemie, chętnie na poziomo leżących na wodzie liściach pałki wodnej. Tu widzimy parę Sympecma fusca sfotografowaną 8 kwietnia 2010 r. w Imielinie na Górnym Śląsku.

(foto Jakub Liberski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Galeria zdjęć

 
Samica Sympecma fusca, 7 sierpnia 2010 r. w Pabianicach.
(foto Paweł Bednarek)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Samiec Sympecma fusca, 11 września 2010 r., glinianki w Ząbkach koło Warszawy.
(foto Grzegorz Brynda)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Samica Sympecma fusca, w południe zimnego dnia 16 maja 2009 r. nad Błotami Rakutowskimi.
(foto Michał Kaczorowski)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Ta sama samica z drugiej strony. Początkowo sądziłam, że ważka jest oszroniona, ale jest raczej (sądząc z daty i pory dnia) pokryta kropelkami osiadającej mgły. Skrzydła wydają się być zupełnie nieprzejrzyste.
(foto Michał Kaczorowski)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Samica Sympecma fusca, 25 sierpnia 2016 r. w Libiszowie (UTM FC41) w gminie Sosnowica, woj. lubelskie, tuż przy północnym skraju Poleskiego Parku Narodowego.
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Samiec Sympecma fusca, 25 sierpnia 2016 r. w Libiszowie (UTM FC41) w gminie Sosnowica, woj. lubelskie, tuż przy północnym skraju Poleskiego Parku Narodowego.
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.


Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.

Porównanie obu straszek spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: STRASZKA SYMPECMA.