Nieczynny obecnie kamieniołom Liban (UTM DA24) — jest położony w krakowskiej dzielnicy Podgórze niedaleko stacji kolejowej Kraków–Płaszów. Na dnie kamieniołomu o wysokich, klikunastometrowych ścianach powstały trzy niewielkie, płytkie zbiorniki wodne w których żyją ryby, w tym kolorowe karasie koi.

Spotykane są płazy bezogonowe (żaby trawne Rana temporaria, żaby wodne Rana esculenta, kumaki nizinne Bombina bombina) i ogoniaste (traszka zwyczajna Triturus vulgaris i traszka grzebieniasta Triturus cristatus) z gadów zaskroniec Natrix natrix i jaszczurka zwinka Lacerta agilis. Teren ten jest gęsto porośnięty wierzbą i brzozą, o wahaniach poziomu wód gruntowych świadczą korzenie wyrastające z pni wierzb, co widać na przedostatnim z załączonych zdjęć.

W pobliżu znajduje się sporo pamiątek historycznych. Najstarszy jest Kopiec Krakusa pochodzący z czasów prehistorycznych — czas jego powstania nie jest dokłanie datowany, niemniej wiadomo, iż jest to kopiec kurhanowy z okresu między VII, a IX wiekiem, wiązany z legendarnym księciem Krakiem — założycielem miasta. Na południe od Kopca znajduje się Nowy Cmentarz Podgórski, który założono w 1900 roku.

Eksploatację wapieni prowadzono tu od XIV wieku, a najstarsza część kamieniołomu zwana „Za Torem” znajduje się przy dzisiejszej ulicy o tej samej nazwie. W roku 1873 krakowski przedsiębiorca pochodzenia żydowskiego Bernard Liban założył firmę zajmującą się produkcją wapna budowlanego i nawozowego, kamienia łamanego fundamentowego i brukowego. Firma „Kamieniołomy i wapienniki Libana i Ehrenpreisa” była w końcu XIX w. najważniejszym przedsiębiorstwem w branży materiałów budowlanych w Krakowie. W czasie drugiej wojny światowej znajdował się tu Obóz Karny Służby Budowlanej dla więźniów pochodzenia polskiego. Hitlerowcy zatrudniali tu ok. 800 osób pracujących 14 godzin na dobę bez świąt i niedziel. Dziś pamiątką po tym okresie jest pomnik w niszy skalnej poświęcony zmarłym tu więźniom. Po wojnie zakład upaństwowiono i zatrudniano tu do 110 pracowników. W roku 1986 złoże uznano za wyeksploatowane.

W 1993 roku Allan Starski zbudował tu dekoracje do filmu „Lista Schindlera” Stevena Spielberga obrazujące Obóz w Płaszowie, który naprawdę znajdował się niedaleko stąd w kierunku południowo-wschodnim, między ulicami Kamieńskiego i Wielicką. Na dnie kamieniołomu Liban zbudowano 34 baraki i postawiono 11 wież strażniczych. Części dekoracji do dziś nie uprzątnięto, zostały jeszcze fragmenty ogrodzenia (drewniane słupy z resztkami drutu kolczastego) oraz fragment ścieżki ułożonej z imitacji macew.

POWRÓT

Ważki Krakowa

Zdjęcia:	Marek Gryboś polska.e-mapa.net
Badania terenowe:	Marek Gryboś 2013 i 2017 Grzegorz Kolago 2012–2015 i 2019
Tekst:	Marek Gryboś, Grzegorz Kolago Ewa Miłaczewska
© Ewa Miłaczewska