|
Strona główna |
Ważki-menu | Słownik | Etapy życia | Drapieżnictwo | Historia | Odonatrix | Literatura | Linki |
|
Od autorki |
Systematyka ważek |
Budowa ważki |
Zachowania rozrodcze |
Procesy życiowe |
Czas lotów |
Ważki dużych miast |
Wasze obserwacje |
Ważki w filatelistyce |
 |
| Potok Strzyża |
|
|
|
|
|
Strzyża (kaszub. Strzëżô, niem. Strießbach) (UTM CF32-CF42) — potok o długości 9.4 km, głębokości 0,5–1,5 m i szerokości 1,5–7,5 m — przepływa od zachodu ku wschodowi w całości w granicach administracyjnych Gdańska. Jest to ostatni lewostronny dopływ Martwej Wisły przed ujściem do Bałtyku. Strzyża ma dwa źródła: historyczne, dawniej obfitsze, lecz częściowo zniszczone przez eksploatację cegielni, znajdującej się w Kokoszkach (niedaleko Zbiornika 1 — Budowalnych I) oraz drugie, współcześnie dające więcej wody, które znajduje się w Matarni (Potok Matarnicki). Oba te potoki wpływają do Zbiornika 2 — Kiełpinek. Między tym akwenem i zbiornikiem 6 — Nowiec II, Strzyża płynie przez las w najdalej na południu położonym fragmencie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego. Tuż przed zbiornikiem Nowiec II jest zasilany przez Potok Jasień, który sprowadza wody ze zbiorników 3 — Jeziora Jasień, 4 — Wróbla Stawu i 5 — Jasień. Tuż za zbiornikiem Nowiec II znajduje się kolejny — 7 Górne Młyny. Stąd Strzyża płynie dalej w kierunku mniej więcej północno-wschodnim do następnego zbiornika 8 — Ogrodowa. Pomiędzy zbiornikami 7 i 8 znajdują się pozostałości dwóch dawnych stawów młyńskich (widać na starych mapach i na zdjęciach satelitarnych — http://mapa.gdansk.gda.pl/ipg/app/index, które miały w przyszłości stać się kolejnymi zbiornikami retencyjnymi (Dolne Młyny i Jaśkowy Młyn) na Strzyży. Z różnych przyczyn prace nad tym projektem przerwano. A szkoda, bo Strzyża notorycznie wylewa z brzegów powodując podtopienia po dużych opadach deszczu. Za zbiornikiem 8 na odcinku potoku nas interesującym znajdują się jeszcze dwa kolejne — stosunkowo mały 9 — Potokowa, i duży 10 — Srebrniki. Za tym ostatnim zbiornikiem Strzyża przecina przepustem wałowym Trasę Słowackiego i biegnie dalej na wschód wzdłuż ul. Słowackiego. W przeszłości na tym odcinku istniało około czterech stawów z młynami zbożowymi (czynne jeszcze w latach 40. XX wieku) i kuźnia srebra, o której pamięć zachowana jest w nazwie dzielnicy Srebrzysko i zajazdu „Srebrny Młyn”. W dalszym biegu potoku nie ma już zbiorników retencyjnych. Pod ważnymi arteriami komunikacyjnymi potok Strzyża przepływa tunelem, omija Park Kuźniczki, płynie pod mostkami starych, wrzeszczańskich uliczek, tworząc swoisty klimat starego Wrzeszcza. Wypływa z kolejnego tunelu w Parku Nad Strzyżą i po niecałych 2 km wpada lewobrzeżnie do Martwej Wisły. Autor korzystał z następujących źródeł:Encyklopedia Gdańska (wyd. Fundacja Gdańska, 2012 r.) https://pl.wikipedia.org/wiki/Strzy%C5%BCa_(struga) https://pl.wikipedia.org/wiki/Staw_Wr%C3%B3bla https://pl.wikipedia.org/wiki/Zbiornik_retencyjny_Potokowa-S%C5%82owackiego https://pl.wikipedia.org/wiki/Zbiornik_retencyjny_Srebrzysko https://pl.wikipedia.org/wiki/Potok_Kr%C3%B3lewski |
| ||||||||||
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
| Zbiornik 1 — Zbiornik retencyjny Budowlanych I (pow. 26200 m²; wys. 131 m n.p.m.). Także znany jako Linkula, zbiornik ten powstał w drugiej połowie XX w. w miejscu dawnego wyrobiska gliny dla pobliskiej cegielni w Kokoszkach. Wyrobisko to funkcjonowało od przełomu XIX i XX w. do końca lat 30. XX w. Obecny zbiornik jest użytkowany przez miejscowy związek wędkarski. Dominująca roślinność brzegowa to: uczep trójlistkowy Bidens tripartita, żabieniec babka wodna Alisma plantago-aquatica, szczaw lancetowaty Rumex hydrolapathum, wierzba Salix sp., sit członowaty Juncus articulatus i wierzbownica kosmata Epilobium hirsutum. Wąski pas przybrzeżny helofitów składa się z: trzciny pospolitej Phragmites australis, pałki szerokolistnej Typha latifolia, pałki wąskolistnej Typha angustifolia oraz ponikła błotnego Eleocharis palustris. Małe płaty roślin z liśćmi pływającymi to: rdestnica pływająca Potamogeton natans i grążel żółty Nuphar lutea. Podczas mojej wizyty na tym stanowisku nie widziałem ważek. |
|
|
||
|
|
| Zbiornik 2 — Zbiornik retencyjny Kiełpinek (pow. wody 21700 m²; maks. głęb. 0,5 m; pow. mokrej łąki 16000 m²; wys. 110 m n.p.m.). Zbiornik ten został zbudowany na terenie podmokłym zasilanym przez oba strumienie źródłowe Potoku Strzyży. Prawie połowa obszaru otoczona przez wał przeciwpowodziowy i nasyp kolejowy zajęta jest przez mokrą łąkę, która w razie potrzeby może być zalana, tym bardziej, że przeciętna głębokość zbiornika nie przekracza 0,5 m. Głębszy jest jedynie wąski odcinek pośrodku stawu. Ostatnio zmodernizowano go — wykonano nowy nasyp pod tory Pomorskiej Kolei Metropolitalnej oraz place zabaw i fitnessu. Szeroka ścieżka prowadzi wokół całego zbiornika, jest to zatem idealne miejsce na spacery lub jazdę rowerem, także dla wędkarzy. Zbocza są łagodne i dostęp do wody jest łatwy. Zaczyna rozwijać się roślinność wodna. Na brzegach rośnie uczep trójlistkowy Bidens tripartita, żabienic babka wodna Alisma plantago-aquatica, niezapominajka błotna Myosotis palustris i przetacznik bobowniczek Veronica beccabunga. Szuwary składające się z pałki szerokolistnej Typha latifolia i ponikła błotnego Eleocharis palustris, są na razie obecne tylko w postaci małych obszarów. Płaty roślin z liśćmi pływającymi: rdestnica pływająca Potamogeton natans, rdest ziemnowodny Polygonum amphibium i rzęsa drobna Lemna minor. Tak, jak na prawie wszystkich zbiornikach tego typu, stałymi bywalcami są kaczki krzyżówki Anas platyrhynchos. Ważek było kilka gatunków, zarówno nad wodą, jak i na mokrej łące. W miarę „dojrzewania” zbiornika powinno pojawiać się coraz więcej gatunków ważek. |
|
|
||
|
|
| Zbiornik 3 — Jezioro Jasień (kaszub. Jezoro Nënkowsczé, niem. Nenkauer See) (pow. 185000 m²; wys. 114 m n.p.m.). Jezioro Jasień to przepływowe jezioro rynnowe położone na wschodnim krańcu Pojezierza Kaszubskiego, w zachodniej części Gdańska, niedaleko osiedla Jasień i w bezpośrednim sąsiedztwie ul. Kartuskiej oraz trójmiejskiej obwodnicy. Obecnie jezioro pełni funkcję naturalnego zbiornika retencyjnego i rekreacyjną, m.in. uprawia się tu wędkarstwo. Rozległe szuwary z trzciny pospolitej Phragmites australis oraz pałki Typha sp. czynią brzeg w wielu miejscach niedostępny. Na brzegu rośnie uczep trójlistkowy Bidens tridentata a jedyną rośliną z liśćmi pływającymi, którą widziałem był rdest ziemnowodny Polygonum amphibium, którego małe płaty rosną blisko brzegu. Ważek nie widziałem podczas mojej jedynej wizyty nad tym jeziorem, ale była już jesień (trzecia dekada września) i wiał dość silny wiatr. Powinny być gatunki typowe dla większych akwenów, choć ich obserwacja może być utrudniona z w/w powodów. |
|
|
||
|
|
| Zbiornik 4 — Wróbla Staw (pow. 37500 m²; wys. 94 m n.p.m.). Zbiornik ten powstał w drugiej połowie XX w. Dawniej nosił nazwę Kiwitz(er) Bruch. Wróbla Staw, czy też Staw Wróbla występuje również w niektórych źródłach jako Jezioro Patrycji lub Jezioro Poligon, która to nazwa związana jest z funkcjonującym w XX w. w tym miejscu poligonem garnizonowym dla jednostek stacjonujących w koszarach przy ulicy J. Słowackiego w Gdańsku-Wrzeszczu. Geograficznie Wróbla Staw należy do Pojezierza Kaszubskiego. Do II wojny światowej wzdłuż południowo-zachodniego brzegu „bagniska” przepływał Potok Siedlecki. Po ukształtowaniu się zbiornika wodnego z istniejącego w tym miejscu wcześniej bagna, został on zaadaptowany przez wojsko do celów ćwiczebnych, tj. desantu i przekraczania przeszkód wodnych. Posiadał rampy betonowe do przekraczania zbiornika przez pojazdy ciężkie, jak również zestawy pali i pomostów dla ćwiczeń desantowych. |
|
Pomimo swojego rodowodu, staw ma wygląd całkiem naturalny, aczkolwiek jest silnie penetrowany przez miejscową ludność, szczególnie w słoneczne weekendy. Staw wykorzystywany jest głównie w okresie letnim przez amatorów kąpieli z okolicznych osiedli, w pozostałym okresie przez miłośników spacerów. Brzegi nie są wzmocnione, a wokół stawu prowadzą przeważnie piaskowe ścieżki. Dostęp do brzegu jest w wielu miejscach trudny, jeśli nie niemożliwy z powodu zabagnienia, gęstych zarośli wierzbowych oraz dość szerokiego pasa szuwarów składających się przeważnie z pałki wąskolistnej Typha angustifolia i trzciny pospolitej Phragmites australis. Pływające rośliny to m.in.: rdestnica pływająca Potamogeton natans i rzęsa drobna Lemna minor, a podwodne m.in.: glony, rogatek krótkoszyjkowy Ceratophyllum submersum i moczarka kanadyjska Elodea canadensis. Przy brzegu rośnie m.in.: wierzba Salix sp., szczaw lancetowaty Rumex hydrolapathum, karbieniec pospolity Lycopus europaeus, wierzbownica kosmata Epilobium hirsutum, psianka słodkogórz Solanum dulcamara oraz sitowie leśne Scirpus sylvaticus. Oprócz obfitości ważek (liczebnie, jeśli nie gatunkowo), staw jest chętnie odwiedzane przez ptactwo wodne, m.in.: łabędzia niemego Cygnus olor, łyskę Fulica atra, mewę śmieszkę Chroicocephalus ridibundus, mewę popielatą Larus argentatus i kaczkę krzyżówkę Anas platyrhynchos. Z bezkręgowców wodnych widziałem pijawkę (Hirudinea sp.). Obok: Zbiornik 4 — Wróbla Staw od północy. (foto Peter Senn) |
|
|
||
|
|
| Zbiornik 5 — Zbiornik retencyjny Jasień (pow. 37500 m²; wys. 89 m n.p.m.). Ten zbiornik jest nowym obiektem zbudowanym na podmokłym terenie dawnego poligonu wojskowego. Znajduje się po drugiej stronie torów Pomorskiej Kolei Metropolitalnej niż Wróbla Staw, niedaleko stacji PKM Gdańsk-Jasień. Podobnie jak Kielpinek, wybrukowana ścieżka spacerowo-rowerowa prowadzi naokoło całego akwenu, jest także plac zabaw dla dzieci. Do zbiornika wpływają dwa strumienie: jeden przyprowadzający wodę z Wróbla Stawu, a drugi to Potok Jasień, przynoszący wodę z Jeziora Jasień. Ze zbiornika Jasień wypływa jeden strumień, noszący nazwę Potok Jasień — jest to dopływ Strzyży. Wszystkie trzy strumienie płyną w płytkich, już zarastających rowach. Zbiornik ten jest jeszcze dość ubogi w roślinność szuwarową (są tu jedynie pałka szerokolistna Typha latifolia i kosaciec żółty Iris pseudacorus) oraz pływającą — tylko małe płaty rdestu ziemnowodnego Polygonum amphibium. Roślinność brzegowa (oraz ta zrastająca rowy) jest za to całkiem już bogata, m.in.: uczep trójlistkowy Bidens tridentata, szczaw lancetowaty Rumex hydrolapathum, wierzbownica kosmata Epilobium hirsutum, niezapominajka błotna Myosotis palustris, przetacznik bobowniczek Veronica beccabunga, żabieniec babka wodna Alisma plantago-aquatica, krwawnica pospolita Lythrum salicaria, mięta Mentha sp. i rzepicha błotna Rorippa palustris. Pośrodku zbiornika znajdują się trzy niewielkie wysepki, które już zasiedliły kolonie mew śmieszek Chroicocephalus ridibundus. Inne, widziane ptaki wodne to: kaczka krzyżówka Anas platyrhynchos, łabędź niemy Cygnus olor i łyska Fulica atra. Zbiornik jest zarybiony, a także żyją i rozmnażają się w nim ropuchy szare Bufo bufo. Ważek na razie jest mało. |
|
|
||
|
|
| Zbiornik 6 — Zbiornik retencyjny Nowiec II (pow. 5200 m²; wys. 67 m n.p.m.). Zbiornik ten został wybudowany na odcinku Strzyży tuż na wschód od połączenia dwóch nurtów: Strzyży właściwej i Potoku Jasień. Ma postać wąskiego i głębokiego dołu o równoległych bokach z tamami i przepustami na obu końcach. Ze względów bezpieczeństwa (zbocza są strome) jest ogrodzony metalowym płotem. Niemniej jednak za pomocą lornetki można całą powierzchnię obejmować i ewentualne ważki obserwować. Niestety przy okazji mojej wrześniowej wizyty nie było żadnych. Roślinność wodna przedstawia się następująco: szuwarów w zasadzie brak; pływająca to rdest ziemnowodny Polygonum amphibium i rzęsa drobna Lemna minor (tuż przy zboczach); podwodna — rdestnica kędzierzawa Potamogeton crispus; brzegowa ― wierzbownica kosmata Epilobium hirsutum, uczep trójlistkowy Bidens tripartita, wiązówka błotna Filipendula ulmaria, szczaw lancetowaty Rumex hydrolapathum, karbieniec pospolity Lycopus europaea, olcha czarna Alnus glutinosa (krzewy), żabieniec babka wodna Alisma plantago-aquatica i sit Juncus sp. Ze względu na dość skąpą roślinność i ewentualność gwałtownego przyrostu wody w wyniku ulewnych deszczów powodująca zanurzenie roślin ważnych dla ważek, rozwój ważek w tym zbiorniku może być utrudniony. |
|
|
||
|
|
| Zbiornik 7 — Zbiornik retencyjny Górne Młyny (pow. 4200 m²; maks. głęb. 1 m; wys. 68 m n.p.m.). Sądząc po nazwie, „Górne Młyny” musiały być w przeszłości stawem gromadzącym wodę do napędzania młyna, jednego z wielu wzniesionych w średniowieczu na Strzyży przez cystersów. Jest to malowniczy zbiornik z małymi kępkami trzciny pospolitej Phragmites australis przy północnym, nasłonecznionym brzegu. Brak roślinności pływającej i podwodnej. Na brzegach rośnie olcha czarna Alnus glutinosa, szczaw lancetowaty Rumex hydrolapathum, wierzbownica kosmata Epilobium hirsutum i uczep trójlistkowy Bidens tripartita. Zbiornik jest otoczony płotem metalowym, ale całość można obejmować lornetką. Jest on udostępniony dla wędkarzy, a więc od czasu do czasu zarybiany. Ważek nie widziałem podczas mojej wrześniowej wizyty w tym miejscu. |
|
|
||
|
|
|
Zbiornik 8 — Zbiornik retencyjny Ogrodowa (pow. 3000 m²; wys. 49 m n.p.m.).
Kameralny zbiornik o łagodnych zboczach, brzeg generalnie dostępny. Większość roślinności rośnie przy północnym brzegu, który jest mocno nasłoneczniony, na południowym rośną wysokie olchy czarne Alnus glutinosa. Helofity to pałka szerokolistna Typha latifolia i kosaciec żółty Iris pseudacorus, a jedyna roślina pływająca to rzęsa drobna Lemna minor przy brzegu. Podwodnej roślinności nie widziałem. Za to z brzegowej znajdujemy m.in.: trędownik bulwiasty Scrophularia nodosa, sitowie leśne Scirpus sylvestris, wierzbownica kosmata Epilobium hirsutum, sit (różne gatunki) Juncus sp., krwawnica pospolita Lythrum salicaria, żywokost lekarski Symphytum officinale, szczaw lancetowaty Rumex hydrolapathum, karbieniec pospolity Lycopus europaeus i przetacznik bobowniczek Veronica beccabunga. Zbiornik jest udostępniony dla wędkarzy, a więc okresowo zarybiany. Tu także nie zaobserwowałem żadnych ważek — był to dość chłodny wrześniowy dzień. Przy lepszej pogodzie powinny być.
Obok: Zbiornik 8 — Ogrodowa od zachodu. (foto Peter Senn) |
|
Zbiornik 9 — Zbiornik retencyjny Potokowa-Słowackiego (pow. 3000 m²; wys. 41 m n.p.m.). Wybudowany w miejscu, gdzie w 1602 roku była kuźnica i dwór. Obecna nazwa zbiornika pochodzi od nazw przyległych ulic (ul. Potokowej i ul. Słowackiego). Strzyża płynie nie przez zbiornik, lecz obok niego; w razie wysokiej wody po obfitych deszczach, nadmiar wody można skierować za pomocą śluz do zbiornika. Cały obiekt jest otoczony wysokim płotem z bramą, więc dla zwykłych śmiertelników jest z bliska niedostępny, a dla wędkarzy owszem. Jedyna roślinność widoczna z dość dużej odległości to brzegowy żabieniec babka wodna Alisma plantago-aquatica i skąpe szuwary trzciny pospolitej Phragmites australis. Jest także trochę roślin z pływającymi liśćmi, ale ponieważ płot przebiega dość daleko od brzegu wody, nie dało się ich oznaczyć.
Obok: Zbiornik 9 — Potokowa-Słowackiego od południa. (foto Peter Senn) |
|
Zbiornik 10 — Zbiornik retencyjny Srebrniki (pow. 35700 m²; wys. 43 m n.p.m.).
Rys historyczny. Strzyża posiadała zbiornik retencyjny znajdujący się u zbiegu ul. Słowackiego i ul. Chrzanowskiego. Został jednak zlikwidowany dla uzyskania terenu pod budowę 10-piętrowych budynków oraz pawilonów handlowych. W latach 60. XX w. został zamieniony początkowo na zbiornik suchy na terenie dawnego stawu młyńskiego nieistniejącej kuźni srebra Piotra von der Rennena. Wbudowany w groblę mnich umożliwiał zatrzymanie gwałtownych przyborów wód opadowych.
|
|
W latach 1991-1993 zbiornik zmodernizowano i przebudowano na przepływowy o pojemności ok. 30 tys. m³. Nadmiar wód miał być retencjonowany powyżej zbiornika. Sytuację jednak znacznie pogorszyła zabudowa kilku osiedli w okolicach źródła i górnego biegu Strzyży (Matarnia, Złota Karczma, Matemblewo i Niedźwiednik), co znacznie zmieniło charakter zlewni potoku i zwiększyło spływ wody.
W dniu 9 lipca 2001 r., w wyniku tzw. „powodzi stulecia”, nastąpiło przepełnienie zbiornika i około godz. 23 przerwanie jego części czołowej spowodowało gwałtowne całkowite opróżnienie zbiornika oraz spływ olbrzymich ilości wody wzdłuż ulicy Słowackiego, która stała się rwącym potokiem. Z zamiarem zapobiegania podobnym sytuacjom w przyszłości, miasto Gdańsk przystąpiło do zbudowania zbiorników retencyjnych, m.in. na potoku Strzyży. (zob. także artykuł wstępny do cyklu Ważki Dużych Miast — Gdańsk).
Obecny zbiornik Srebrniki został oddany do użytku w 2012 r. w ramach kompleksowej przebudowy sąsiadującej ul. Słowackiego i przebudowy nasypu kolejowego w ramach budowy trasy Pomorskiej Kolei Metropolitalnej.
Utwardzona ścieżka biegnie po południowej stronie zbiornika. Ze względu na jego wielkość, mogą tu pojawić się ważki typowe dla jezior, aczkolwiek roślinność szuwarowa (trzcina pospolita Phragmites australis) jest obecna w niewielkim zakresie. Roślinności brzegowej jest także niewiele, zbocza są prawdopodobnie koszone. Oprócz wędkarstwa, zbiornik gości takie imprezy jak wyścigi smoczych łodzi.
Obok: Zbiornik 10 — Srebrniki od południa. (foto Peter Senn) |
| Zbiornik 11 — Zbiornik retencyjny Wileńska (pow. 12800 m²; wys. 51 m n.p.m.). Zbiornik ten, zbudowany w latach 1998-99 i wyremontowany 10 lat później, znajduje się w górnym biegu Potoku Królewskiego, prawego dopływu Strzyży. Jego źródło znajduje się w dzielnicy Gdańsk-Suchanino. Za zbiornikiem Wileńska, potok płynie naprzemiennie otwartym kanałem i tunelami, dopływając do Strzyży w okolicach Parku Nad Strzyżą we Wrzeszczu. Zbiornik jest średniej wielkości z mocno zarośniętą wyspą pośrodku, przede wszystkim przez olchę czarną Alnus glutinosa i wierzby Salix sp. Pozostała roślinność brzegowa to m.in.: wierzbownica kosmata Epilobium hirsutum, karbieniec pospolity Lycopus europaeus oraz szczaw lancetowaty Rumex hydrolapathum. Istnieją spore płaty roślin szuwarowych, tj. trzcina pospolita Phragmites australis, kosaciec żółty Iris pseudacorus i oczeret jeziorny Schoenoplectus lacustris. Pływającej roślinności brak. Pomimo dość późnej pory wizyty na tym stanowisku (połowa października), latały dwa gatunki żagnic. Zbiornik jest udostępniony wędkarzom. |
|
|
||
|
|
|
| |
|
Ischnura elegans |
Zbiornik 2 — 1 obserwacja, 18 IX 2018. Jeden samiec. Zbiornik 4 — 1 obserwacja, 21 VI 2020. 10+ samców terytorialnych, kilka samic, tandemy, kopulacje. |
|
Coenagrion pulchellum |
Zbiornik 4 — 1 obserwacja, 21 VI 2020. 10+ samców terytorialnych. |
|
Erythromma najas |
Zbiornik 4 — 1 obserwacja, 21 VI 2020. Jeden samiec. |
|
Aeshna mixta |
Zbiornik 2 — 1 obserwacja, 18 IX 2018. Kilka patrolujących samców. Zbiornik 4 — 1 obserwacja, 29 IX 2018. Jeden samiec. Zbiornik 11 — 1 obserwacja, 13 X 2018. Jeden patrolujący samiec. |
|
Aeshna cyanea |
Zbiornik 11 — 1 obserwacja, 13 X 2018. Jeden patrolujący samiec. |
|
Somatochlora metallica |
Zbiornik 4 — 1 obserwacja, 21 VI 2020. 10+ samców terytorialnych. |
|
Libellula depressa |
Zbiornik 4 — 1 obserwacja, 21 VI 2020. Jeden samiec. |
|
Orthetrum cancellatum |
Zbiornik 4 — 1 obserwacja, 21 VI 2020. Jedna wylinka. Gatunek autochtoniczny. |
|
Sympetrum danae |
Zbiornik 2 — 1 obserwacja, 18 IX 2018. Jeden patrolujący samiec. |
|
Sympetrum pedemontanum |
Zbiornik 2 — 1 obserwacja, 18 IX 2018. Jeden patrolujący samiec. Zbiornik 5 — 1 obserwacja, 29 IX 2018. Jedna samica. *Obserwacja szerzej opisana w: Odonatrix 15_3 (2019) 1-6. |
|
Sympetrum vulgatum |
Zbiornik 4 — 1 obserwacja, 29 IX 2018. Kilka samców. |