Pierwszą wzmiankę o Gdańsku znajdujemy w spisanym po łacinie w 999 r. Żywocie świętego Wojciecha. Opisuje on wizytę biskupa Wojciecha na tym terenie wiosną 997 i tę datę często przyjmuje się umownie jako początek dziejów miasta, chociaż już w VII wieku była tu osada rybacka. W latach 60. XI wieku powstał u ujścia Motławy do Wisły gród obronny. Gdańsk to miasto o ponadtysiącletniej historii, którego tożsamość na przestrzeni wieków kształtowała się pod wpływem różnych kultur. Gdańsk był również największym miastem Rzeczypospolitej Obojga Narodów, miastem królewskim i hanzeatyckim, posiadał prawo do czynnego uczestnictwa w akcie wyboru króla, w XVI w. był najbogatszym w Rzeczypospolitej. Uznawany jest za symboliczne miejsce wybuchu II wojny światowej oraz początku upadku komunizmu w Europie Środkowej.

Gdańsk stanowi jeden z najcenniejszych zespołów zabytkowych w Polsce, pomimo że prawie całe historyczne śródmieście zostało odbudowane po ostatniej wojnie, a znaczna część zabytków ruchomych uległa zniszczeniu bądź rozproszeniu. Istotne zabytki Gdańska znajdują się na Głównym Mieście (Ratusz Głównego Miasta, Dwór Artusa, Dom Uphagenów) i Starym Mieście (Wielki Młyn, Ratusz Starego Miasta, kościół św. Katarzyny), główne znajdują się wzdłuż Drogi Królewskiej reprezentacyjnej ulicy Gdańska — Długiej. Na Głównym Mieście znajduje się również Bazylika Mariacka Wniebowzięcia NMP — największa średniowieczna świątynia z cegły na świecie. Do 1939 istniała Wielka Synagoga. Do ważnych miejsc w Gdańsku należy również Westerplatte, Twierdza Wisłoujście oraz Oliwa, gdzie znajduje się zespół archikatedralny ze słynnymi organami.

W Gdańsku mamy obszary o dużym znaczeniu przyrodniczym i krajobrazowym — w 2008 roku było to w sumie 6005 ha, czyli 22,9% powierzchni miasta, objęte są ochroną prawną w czterech obszarach chronionego krajobrazu (z których największe znaczenie ma południowa część Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego i znajdujące się na jego terenie Lasy Oliwskie), pięciu rezerwatach przyrody (położonych w obrębie wyżej wymienionych obszarów chronionych), dwóch zespołach przyrodniczo–krajobrazowych oraz w obrębie trzynastu użytków ekologicznych. W granicach administracyjnych miasta znajdują się 182 pomniki przyrody: 143 pojedyncze drzewa, 28 grup drzew, 1 aleja parkowa, 9 głazów narzutowych i 1 pomnik powierzchniowy.

Po pamiętnej „powodzi stulecia” w lipcu 2001 r., zaczęto budować zbiorniki retencyjne na wszystkich rzeczkach i potokach spływających z wysoczyzny (tzw. Górny Taras) w kierunku miasta i morza. Wykorzystano w tym celu istniejące zbiorniki, np. dawne stawy młyńskie na Potoku Oliwskim i Strzyży, naturalne zbiorniki albo tereny podmokłe, a w niektórych przypadkach zbudowano zbiorniki od podstaw. Budowanie zbiorników retencyjnych jest kontynuowane, w miarę jak coraz więcej terenów na wysoczyźnie urbanizuje się. Prawie wszystkie są własnością Gminy Miasta Gdańska, a zarządzane są przez Gdańskie Wody Sp. z oo. Można je uszeregować według potoków, na których zostały zbudowane, np. Rzeka Strzelenka, Potok Oliwski, Potok Strzyża, Potok Siedlecki i Potok Oruński. Większe obiekty tego typu służą jednocześnie za obszary rekreacyjne dla ludności. Przygotowano odpowiednią infrastrukturę, m.in. place zabaw, urządzenia fitnessowe, ścieżki biegowe lub rowerowe itp. Niektóre większe zbiorniki są okresowo zarybiane, a więc udostępnione są dla wędkarzy. Zabronione w nich natomiast są wszelkiego typu sporty motorowodne i pływanie. Ze względów bezpieczeństwa niektóre zbiorniki są ogrodzone płotem, co uniemożliwia dojście do brzegu wody. W tych miejscach do obserwacji przyrodniczych przydaje się lornetka. Część większych zbiorników ma wyspy, które służą ptakom do gniazdowania i są cenionym miejscem obserwacji dla ornitologów. Wiele zbiorników ma już dość dobrze wykształconą fitocenozę wodną, czyli z helofitami, roślinnością nadwodną, podwodną i z liśćmi pływającymi w różnych konfiguracjach.

Wszystkie te zbiorniki z wyjątkiem tych najnowszych (Osowa II czy Strzelniczka II) są już, lub będą w niedługiej przyszłości atrakcyjnymi siedliskami dla rozwoju ważek, a im starszy zbiornik (z większą ilością i różnorodnością roślin wodnych), tym więcej gatunków.

To jest jednak tylko połowa historii, jeśli chodzi o obszary wodne na terenie miasta Gdańska. Większość opisanych tu zbiorników leży w regionie fizjograficznym Pojezierza Kaszubskiego. Tuż po drugiej stronie Traktu Św. Wojciecha, np. przy Parku Oruńskim, prowadzącego od Gdańska w kierunku Pruszcza Gdańskiego, mamy już zupełnie inny krajobraz. Po pierwsze, rozległe fosy przy dawnych fortyfikacjach miejskich znajdują się po południowo-wschodniej stronie gdańskiego Głównego Miasta. Są one wypełnione wodą, z bogatą roślinnością wodną, więc z pewnością są odpowiednim miejscem dla rozrodu ważek. Po drugie, dalej za fosami rozciągają się Żuławy Wiślane, z niezliczonymi kanałami i rowami odwadniającymi, nie mówiąc o rzekach Radunia i Motława. Granice miasta obejmują jeszcze Martwą Wisłę i Wyspę Sobieszewską i dochodzą do samej Wisły (ściśle Wisły Przekopu). Ale zbadanie tego na pewno owocnego pod kątem ważek obszaru zostawiam komu innemu. Powodzenia!

NA SKRÓTY

Plan miasta

Obserwowane stanowiska

Ważki napotkane w mieście

Koordynacja tematu:	Ewa Miłaczewska
Mapa:	Ewa Miłaczewska podkład: polska.e-mapa.net
Tekst:	Ewa Miłaczewska (wybór z Wikipedii)
© Ewa Miłaczewska