Park Skaryszewski im Ignacego Jana Paderewskiego (UTM EC08) jest jednym z największych parków Warszawy ma ponad 55 hektarów. Powstał w latach 1905–1916, a zaprojektowany został przez ówczesnego głównego ogrodnika Warszawy Franciszka Szaniora. Zlokalizowany jest na gruntach miejscowości Skaryszew, od której wziął nazwę. Założono tu cztery sztuczne stawy połączone ze sobą kanałami i połączone również z Jeziorem Kamionkowskim, które jest częścią dawnego starorzecza Wisły na jej prawym brzegu. Starorzecze to oddzielało wyspę zwaną Saska Kępa od reszty praskiej strony miasta. Powstała później dzielnica willowa Saska Kępa zajmuje tylko część tej wyspy. Do początku XX wieku jezioro miało bezpośrednie połączenie z Wisłą. Zbudowano śluzę z mostem na kanale łączącym Jezioro Kamionkowskie z Wisłą. Pozwoliło to na ustabilizowanie poziomu wody i zabezpieczenie terenów parkowych przed zalaniem wodami powodziowymi. Obecnie zmodyfikowany zachodni odcinek stanowi Port Praski, z którym jezioro jest połączone krytym odpływem. W parku utworzono kaskadę i liczne mostki nad kanałami. Na terenie parku zbudowano urządzenia sportowe — m. in. pierwsze miejskie boisko, przystań wioślarską i korty tenisowe — z których można korzystać do dziś. Powstał ogród różany i daliowy, muszla koncertowa i plac zabaw dla dzieci. Znajdziemy tu wiele pomników i rzeźb znanych artystów.

POWRÓT

Ważki Warszawy

Zdjęcia:	Adam Kliczek Ewa Miłaczewska polska.e-mapa.net
Badania terenowe:	Michał Kaczorowski, Ewa Miłaczewska
Tekst:	Ewa Miłaczewska
© Ewa Miłaczewska

W Parku Skaryszewskim posadzono około 280 gatunków drzew, niektóre z nich są dziś naprawdę potężne, część uległa zniszczeniu podczas działań II wojny światowej. Jest ich dziś około 20 tysięcy (o występujących tu dendrologicznych rarytasach możemy przeczytać na stronie http://www.e-ogrody.pl/Ogrody/1,113379,1733094.html). W parku znajduje się hotel i Karczma u Dedka oraz kawiarnia Misianka i pub Pod Pstrągiem oraz restauracja Figaro przy kortach AZS. Działa też letnie kino Perła, w którym seanse zaczynają się o 21.00 a wstęp jest wolny. W muszli koncertowej odbywają się różne imprezy. Wytyczona jest pięciokilometrowa trasa do biegania. Goście parkowi „od zawsze” mogą deptać trawniki, kłaść się na nich, wprowadzać psy, jeździć na rowerach i rolkach. Mogą nieskrępowanie kontaktować się z przyrodą, organizowane są wspólne obserwacje ptaków i innych zwierząt. W 1973 roku Park Skaryszewski został wpisany do rejestru zabytków, natomiast 6 listopada 2009 roku ogłoszono go najpiękniejszym parkiem w Polsce w 2009 roku w konkursie organizowanym przez firmę Briggs & Stratton. Sukces jest tym większy, że w europejskiej edycji konkursu — Best Park 2009 nasz „Skaryszak” zajął trzecie miejsce!

Obszar położony po drugiej stronie ulicy Międzynarodowej, często uznawany za część Parku Skaryszewskiego, otrzymał w 2012 roku nazwę Kamionkowskie Błonia Elekcyjne, dla upamiętnienia faktu, że na polach Kamiona (obecnego Kamionka) odbyła się pierwsza w Polsce wolna elekcja w 1573 roku tu właśnie wybrany został Henryk Walezy, a 1733 roku — August III Sas.

Po ponad stu latach od założenia parku nadszedł czas na przeprowadzenie prac rewitalizacyjnych i wycięcie niektórych drzew zaburzających główne linie widokowe. Takich drzew przeznaczonych do wycięcia jest niewiele. Jednak wszyscy Warszawiacy wiedzą, co stało się w Parku Krasińskich, gdzie przewidywano wycięcie kilkudziesięciu drzew, a wycięto ich ponad 300. Do tego nie wolno tu dopuścić. Trzeba odnowić stawy, pozostawiając jednak nietknięte wyspy, jako ostoje przyrody, a rośliny wodne przechować w zatoce Jeziora Kamionkowskiego koło pubu Pod Pstrągiem. Szeroki pas wzdłuż granic parku pozostawiony zostanie jako ostoja drobnych zwierząt parkowych. Projekt przewiduje, że park zostanie ogrodzony, a liczba wejść do niego ma być ograniczona — czemu sprzeciwiają się okoliczni mieszkańcy, czyli rzeczywiści użytkownicy parku (www.miastoiptaki.pl).

W 2014 r. prowadzone były społecznie, przez blisko 50-osobowy zespół przyrodników różnych specjalności (z Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Kard. St. Wyszyńskiego, Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Wyższej Szkoły Ekologii i Zarządzania, Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa w Warszawie, Muzeum i Instytutu Zoologii PAN w Warszawie, Państwowego Instytutu Geologicznego, Instytutu Rybactwa Śródlądowego, a także Stołecznego Towarzystwa Ochrony Ptaków i Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków.), prace koordynowane przez Macieja Luniaka z Muzeum i Instytutu Zoologii PAN, polegające na inwentaryzowaniu występujących w parku gatunków zwierząt i roślin oraz obserwacji miejsc dla nich szczególnych. Wszystko to po to, aby przeprowadzić prace rewaloryzacyjne tak, by przebogata przyroda Parku Skaryszewskiego poniosła jak najmniejsze straty. W skład tego zespołu, jako obserwatorzy odonatofauny weszli oboje autorzy przedstawionych tu wyników badań. W roku 2015, jako podsumowanie prac zespołu, sporządzono opracowanie „Przyroda Parku Skaryszewskiego” — raport z realizacji Projektu w 2014 r., a w 2016 roku ukazała się monografia Park Skaryszewski w Warszawie — przyroda i użytkowanie pod redakcją naukową Jerzego Romanowskiego, wydana przez Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, gdzie temat omówiono znacznie obszerniej. Jest to pierwsza w kraju tak kompleksowa inwentaryzacja śródmiejskiego parku.

Obserwacje prowadzone były podczas 11 wizyt w parku. Wizyty te miały miejsce w dniach: 30 kwietnia, 6 i 22 maja, 3, 7 i 8 czerwca, 5, 8, 13, 27 lipca, a następnie dopiero 5 września. Podczas dwóch pierwszych kontroli nie zauważono żadnych ważek, temperatura wówczas nie przekraczała 12°C. Przerwy w pracach spowodowane były dłuższymi okresami deszczowymi, mającymi miejsce zwłaszcza w pierwszej połowie maja, czerwcu i drugiej połowie sierpnia. Obserwowaliśmy w zasadzie tylko imagines, a to z tej przyczyny, że trudno znaleźć larwy, czy wylinki w sytuacji, gdy brzegi zbiorników parkowych są systematycznie wykaszane. Nie próbowaliśmy dostać się na wyspy na stawach i nie wydobywaliśmy larw z dna stawów. Jednak i nad brzegami oczka na Kamionkowskich Błoniach Elekcyjnych i Kanału Wystawowego, gdzie do początku lipca była niewykoszona roślinność szuwarowa, znalezienie wylinek należało do rzadkości. Znajdowaliśmy jednak osobniki bardzo młode, najwyraźniej podczas lotu dziewiczego, podczas którego nie były w stanie pokonać większych odległości. Obserwowane gatunki ważek wykazywały zachowania rozrodcze (terytorialne samce, patrole, kopulacje, składanie jaj), co pozwala przypuszczać, że na wszystkich badanych akwenach następuje rozród.

Z przykrością dowiedzieliśmy się, że obszar Kamionkowskich Błoni Elekcyjnych przewidziany jest na ogólnodostępny teren o charakterze sportowym i oczko zostanie zasypane. Stracimy zbiornik o odmiennym niż parkowe stawy charakterze, stracimy miejsce rozrodu chronionych prawem zalotek większych Leucorrhinia pectoralis. Pytam tylko, co z obiecywanym jako ogólnodostępny teren sportowy miejscem pod Stadionem Narodowym, znajdującym się po drugiej stronie Parku Skaryszewskiego? To i tak lepiej, że nie realizuje się jeszcze projektu ulicy Tysiąclecia — szerokiej arterii z tramwajami, która miała przeciąć cały ten zielony obszar niszcząc go na długo. Z jednej strony zrozumiałe są potrzeby komunikacyjne miasta, z drugiej warto pomyśleć, że ulica ta odetnie z ostatniej już strony Park Skaryszewski od innych terenów zielonych w okolicy.