Strona główna |
Ważki-menu | Słownik | Etapy życia | Drapieżnictwo | Historia | Odonatrix | Literatura | Linki |
Od autorki |
Systematyka ważek |
Budowa ważki |
Zachowania rozrodcze |
Procesy życiowe |
Czas lotów |
Ważki dużych miast |
Wasze obserwacje |
Ważki w filatelistyce |
Ważki dużych miast — podsumowanie wyników prac prowadzonych w latach 2010–2015
|
Gdy w 2010 roku dostałam pierwsze relacje z Warszawy od Michała Kaczorowskiego, wpadłam na pomysł stworzenia programu Ważki dużych miast. Nie myślałam wówczas o tym, że możemy uzyskać ciekawe, lub przydatne do czegoś wyniki. Chodziło mi o pokazanie faktu, że ważki są niemal wszędzie, gdzie jest jakaś woda. Chciałam, żeby ludzie, którzy chcą obserwować przyrodę, dostrzegli ją bardzo blisko swoich domów. Nie trzeba brać urlopu i jechać nad jeziora, nie trzeba w to inwestować kompletnie nic. Pewnie, że przyda się cyfrowy aparat fotograficzny i tylko przy dużym szczęściu wystarczy ten z telefonu komórkowego. Aparat przyda się, bo często łatwiej oznacza się ważkę na zdjęciu niż widzianą tylko przez moment w terenie. Na zdjęciu mamy możliwość spokojnego analizowania szczegółów. Wiele razy zdarzyło mi się dopiero po powrocie do domu i zrzuceniu zdjęć na komputer zauważyć gatunek, którego nie zarejestrowałam w terenie. Niektórzy przyjęli ten punkt widzenia i spacerując po pobliskim, ulubionym parku miejskim, obserwują ważki, fotografują, robią notatki, a później przysyłają do mnie wyniki. Często załączają zdjęcia ważek dla potwierdzenia ich rozpoznania. Dotąd otrzymałam raporty od 17 osób, są tacy, którym ten sposób spędzania wolnego czasu „wszedł w krew” i robią to od początku istnienia programu, czyli już sześć lat i sygnalizują, że to nie koniec. |
Klikając na tej stronie w nazwę ważki uzyskujemy połączenie z poświęconą jej stroną. |
|
|
| |||||||||||||||||||||
|
|
| |||||||||||||||||||||
|
|
| |||||||||||||||||||||
W szesnastu miastach, na 111 przebadanych stanowiskach, stwierdziliśmy dotychczas 56 gatunków ważek: 19 gatunków Zygoptera i 37 gatunków Anisoptera. Początkowo sądziłam, że w warunkach miejskich należy spodziewać się tylko najpospolitszych gatunków, najwytrzymalszych i o najmniejszych wymaganiach. Okazało się, że we wszystkich miastach występują ważki rzadkie i objęte ochroną, i wcale niekoniecznie są to przypadkowe, pojedyncze osobniki. W wielu miejscach stwierdzono ich rozwój. We wszystkich badanych miastach napotkano też ważki południowe — nawet w Gdyni. W niniejszym podsumowaniu danych posługuję się wyłącznie danymi uzyskanymi z raportów otrzymanych od uczestników programu Ważki dużych miast. Dane pochodzące z badań prowadzonych w Kielcach przedstawili Mariusz Gwardjan, Joanna Przybylska i Roman Maniarski w artykule Ważki (Odonata) Kielc w numerze czwartym czasopisma „Naturalia”. Przedstawili tam również dane z wszystkich miast ujętych w naszym programie oraz dane z Lublina, Olsztyna i Poznania na podstawie literatury. Pozwoliło to na wyciągnięcie wniosków nieco szerszych, niż nasze. |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| ||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||
Ogółem we wszystkich miastach zarejestrowano 7 gatunków chronionych — Sympecma paedisca, Stylurus (Gomphus) flavipes, Ophiogomphus cecilia, Cordulegaster boltonii, Leucorrhinia pectoralis, Leucorrhinia albifrons i Leucorrhinia caudalis oraz 6 gatunków ważek południowych — Aeshna affinis, Orthetrum albistylum, Orthetrum coerulescens, Orthetrum brunneum, Sympetrum fonscolombii i Crocothemis erythraea. Wśród gatunków chronionych wifdzimy nawet szklarnika leśnego Cordulegaster boltonii, którego samicę obserwowanowano tylko raz 23 czerwca 2007 r. w sąsiedztwie osiedla Dąbrowa w Kielcach. Obecnie na skutek zakwaszenia wody w rzece Silnicy wodami zrzucanymi z kamieniołomu, można uznać stanowisko za stracone. Dwanaście gatunków: Calopteryx splendens, Enallagma cyathigerum, Coenagrion puella, Erythromma najas, Pyrrhosoma nymphula, Libellula quadrimaculata, Libellula depressa, Orthetrum cancellatum, Sympetrum danae, S. sanguineum, S. flaveolum i S. vulgatum — obserwujemy we wszystkich miastach. Są to gatunki eurytopowe, czyli mające zdolność do tolerowania szerokiego zakresu wahań czynników środowiskowych. Nawet C. splendens, która wprawdzie ceni sobie czyste wody płynące, ale nie pogardza też stawami parkowymi zwłaszcza jeśli jest między nimi przepływ. Z ważek chronionych najczęściej spotykamy Leucorrhinia pectoralis najmniej wymagającą z naszych zalotek. Nie zarejestrowano jej dotąd w Ogrodzie Botanicznym — ciągle jedynym, łódzkim raportowanym stanowisku, ale nie można wykluczyć, że na innych stanowiskach jest obecna. Z ważek południowych wszystkie miasta oprócz Gdyni odwiedziła Orthetrum albistylum, ale też dane z Gdyni pochodzą z roku 2010 i wcześniejszych, a lecicha ta wyraźnie przesuwa swój zasięg ku północy. Spośród napotkanych w miastach ważek najrzadsze były: Stylurus (Gomphus) flavipes — widziana tylko w Warszawie, ale też tylko Warszawa leży nad dużą rzeką; Cordulegaster boltonii — zauważony w 2007 r. na jednym, dziś już straconym, stanowisku w Kielcach — co o tyle nie dziwi, że tylko Kielce leżą w granicach jego zasięgu. To samo dotyczy Leucorrhinia dubia, którą napotkano tylko w Gdyni, jedynym mieście leżącym w granicach jej rdzennego zasięgu. Tylko w konurbacji górnośląskiej napotkano Sympetrum depressiusculum i tylko w okolicach Warszawy (Izabelin) widziano Sympetrum pedemontanum — oba te szablaki są ważkami występującymi w rozproszeniu, w niewielkich populacjach i niezbyt często, trudno się więc dziwić, że nie zawitały do naszych miast. Ciągle jeszcze zarysowuje się zależność ilości obserwowanych gatunków od ilości prowadzonych obserwacji. Jest tak niezależnie od tego, czy zwiększamy ilość stanowisk w mieście (Warszawa, Katowice), czy ilość odwiedzin na jednym stanowisku (Ogród Botaniczny w Łodzi), oczywiste jest, że zwiększona ilość obserwacji prowadzi do rejestrowania pełnego spektrum w skali roku. Są jednak inne przyczyny tego, że na niektórych zbiornikach stwierdzamy ograniczoną ilość gatunków. Są to przeważnie zbiorniki na obszarach przemysłowych lub poprzemysłowych, nie w pełni jeszcze zrekultywowanych, gdzie ciągle istnieje niekorzystny wpływ terenu na chemizm wód. Miejmy nadzieję, że czas leczy rany. |
Gdynia — wszystkie 4 stanowiska opracował Paweł Jędryczak. Konurbacja górnośląska — z 56 stanowisk: w opracowaniu 55 brał udział Krzysztof Przondziono, z tego 49 stanowisk opracował sam, często chodząc w towarzystwie córki Katarzyny, która wykonała część zdjęć.
Opracowania 7 stanowisk dokonała Alicja Miszta z zespołem: Piotr Cuber, Bogusława Jankowska, Jakub Liberski, Krzysztof Przondziono i Krzysztof Sokół — przy czym na poszczególnych stanowiskach skład zespołu był różny.
Kielce — 14 stanowisk — badania terenowe i opracowanie wykonywał zespół: Mariusz Gwardjan, Joanna Przybylska i Roman Maniarski.Kraków — 6 stanowisk — wszystkie opracował Marek Gryboś. Łódź — 1 stanowisko opracował Grzegorz Wieczorek. Radom — 10 stanowisk opracował Marek Miłkowski. Warszawa — z 20 stanowisk: 15 opracował Michał Kaczorowski, 1 Michał Kaczorowski a uzupełnił liczny zespół odonatologów podczas X Sympozjum w Izabelinie,
1 Krzysztof Pakuła,
1 Teresa Stolarczyk,
1 Grzegorz Brynda,
1 Ewa Miłaczewska.
Krzysztof Przondziono został absolutnym rekordzistą, wykonując połowę całej roboty — a wiem, że pracuje nadal. Na drugim miejscu plasuje się Michał Kaczorowski, który również sygnalizuje kontynuację prac na starych i nowych stanowiskach. Wszystkim Kolegom serdecznie dziękuję za współpracę i oczywiście proszę o jeszcze. Wszystkich, którzy zechcieliby włączyć swoje obserwacje, zwłaszcza z miast jeszcze programem nieobjętych — zapraszam. Nie chodzi tu o to, żeby się ścigać kto zrobi więcej. Cel jest ciągle ten sam — połączenie relaksu na powietrzu z obserwacjami przyrody.
|
|